Sonet jako gatunek - na podstawie „Sonetów Krymskich” Adama Mickiewicza

Gatunek literacki zwany sonetem powstał na przełomie wieków XIII i XIV we Włoszech. Za jego ojca uważa się Francesco Petrarkę, autora „Sonetów do Laury”. Już wtedy charakterystycznego wymiaru nabrała jego budowa i tematyka. Poruszał głównie kwestie filozoficzne oraz miłosne, a wszystko to na przestrzeni czterech strof - dwóch opisowych (tetrastychów) oraz dwóch refleksyjnych - tercyn.

Klasyczna odmiana sonetu, reprezentowana chociażby przez Petrarkę składa się z czternastu wersów. W obrębie tetrastychów występują rymy przeplatane lub okalające. W tercynach występuje zazwyczaj układ aba cbc. Tematyka poruszana przez Petrarkę dotyczyła miłości. Adam Mickiewicz w „Sonetach krymskich” nieco odbiegł od klasycznego obrazu tego gatunku. Wiele utworów jest stylizowanych dramatycznie, co oznacza, że są one zapisem rozmów między bohaterami. Taki zabieg odnajdziemy chociażby w „Drodze nad przepaścią w Czufut-Kale”. Poeta także często eksperymentuje z rymami. W tercynach stosuje układy rymów aaa bbb oraz abc abc.

W utworze zatytułowanym „Widok gór ze stepów Kozłowa” Mickiewicz odchodzi od klasycznej formy sonetu. Nie dość, ze utwór jest stylizowany dramatycznie, to dodatkowo zakłócona zostaje struktura stroficzna. Czwarta strofa zawiera cztery wersy, a na końcu pojawia się jeszcze jedna linijka, w której Pielgrzym wyraża swoje uczucia: „aa!!”. Jak więc widzimy, Adam Mickiewicz w „Sonetach krymskich” eksperymentował i udoskonalał formę charakterystyczną dla tego gatunku.

Sonet to utwór liryczny składający się zazwyczaj z czternastu strof. Jego głównym założeniem, poza charakterystyczną budową, było połączenie części opisowej i refleksyjnej. Mickiewicz często stosuje ten zabieg, pojawia się on w utworach takich jak: „Żegluga” lub chociażby „Cisza morska”. Jednak część wierszy, co zostało wcześniej wspomniane, stylizowana jest dramatycznie. „Sonety krymskie” tworzą jednak zbiór utworów, które swoją formą i kompozycją nawiązują do gatunku zapoczątkowanego przez Petrarkę. Te eksperymenty były charakterystyczne dla poetów romantycznych, którzy próbowali dostosować formę i język poezji do swojego metafizycznego przekazu.