System filozoficzny i religia: taoizm - założenia, charakterystyka. Ogólny opis taoizmu

Podstawy taoizmu zaczęły formować się już w czasach Konfucjusza i powstawania konfucjanizmu. Taoizm to system filozoficzno-religijny, znacznie różniący się od tego zaproponowanego przez Mistrza Konga. W ogóle nie dotyka spraw takich jak polityka, chociaż stanowi wyraz sołecznego niezadowolenia wobec czasów, w których przyszło żyć Yangowi Zhu – twórcy taoizmu (napady rabunkowe na miejscową ludność, grabieże, brak zainteresowania ze strony władców Chin sytuacją społeczeństwa i ubogich warstw społecznych). Rozkwit tegoż systemu przypada na V-IV w. p.n.e. Najważniejszymi przedstawicielami tejże teorii byli skupieni wokół „akademii filozoficznej” Song Xin, Tian Pian, Yin Wen, Song Qian i Huan Yuan. Taoizm dzielimy na dwie części: taoizm filozoficzny i taoizm religijny.

Taoizm filozoficzny, podobnie jak konfucjanizm, odnosi się do terminu „dao”, czyli drogi, ładu. Dao istnieje samo z siebie i na sam koniec wszystko do niego powróci. To pewnego rodzaju byt – nieskończony, trwały, niewyczerpalny, niepoznawalny i jednocześnie abstrakcyjny. Aby stać się człowiekiem doskonałym (zhenren), należy powrócić do pierwotności i kierować się zasadą wuwei (niedziałania). O taoizmie filozoficznym opowiadają trzy traktaty: Daodejingu, Liezi, Zhuangzi. Nacisk kładziono również na zagadnienie wolności. Rozprawiał o niej Zhuang Zhou (Mistrz Zhuang lub Zhuangzi): „Bażant błotny musi zrobić dziesięć kroków dla jednego kęsa, a sto kroków, żeby się raz napić, a mimo to nie pragnie być żywiony w klatce. Choć ma tam, czego dusza zapragnie, nie cieszy go to wcale”.

Charakterystyczne dla taoizmu jest pojęcie fatalizmu – z góry ustalonego przeznaczenia oraz życia w zgodzie z przyrodą i innymi ludźmi. Los ma być zdeterminowany przez dao i nie można z nim walczyć ani go zmienić. Znajdziemy też wiarę w reinkarnację – przejście duszy w inny byt fizyczny od poprzedniego. Wuwei to z kolei zasada niedziałania, polegająca na wycofywaniu się z życia publicznego i zaangażowania w sprawy społeczne, bo to mogło się wiązać z ograniczeniem wolności i swobody, na którą tak bardzo zwracali uwagę wyznawcy taoizmu.

Taoizm religijny (zwany także Drogą Żółtego Cesarza i Laozi) opiera się przede wszystkim na, nieco zmodyfikowanej, koncepcji dao. Ważna też była kwestia poszukiwania dróg do uzyskania nieśmiertelności. Najważniejszym traktatem tego rodzaju taoizmu był Huainanzi (dzieło zbiorowe) z II w. p.n.e., które zebrał Daozang. Myśliciele korzystali ze starych podań, legend, mitów i wierzeń. Chciano dotrzeć do jak największej rzeszy prostych odbiorców. Zrezygnowano ze skomplikowanego pojmowania dao oraz dwóch przeciwieństw Yang-Yin. Pojawił się także panteon bóstw, którymi byli też święci, męczennicy, waleczni bohaterowie. Należeli do nich między innymi Xiwangmu (bogini destrukcji z atrybutem eliksiru nieśmiertelności), Dongwangfu (Laozi), Pangu oraz  Huangdi (Żółty Cesarz). Potem wszystkie bóstwa zostały zamienione na jedno zwane Nefrytowym Cesarzem. Opowiadano także o bohaterach, którym udało się zyskać nieśmiertelność. Byli to: Zhang Daoling, Wei Boyang i Ba Xian.

Kult taoizmu opierał się na składaniu ofiar bóstwom w świątyniach podczas ceremonii prowadzonych przez kapłanów. Ofiary palono na stosach. Czytano święte teksty, recytowano regułki przy tonach muzyki. Kapłani medytowali i odnawiali przymierze z Dao. Taoizm czerpiący z ludowych wierzeń pełen jest zabobonów i mistyki. Uważano, że za złe uczynki bogowie zsyłają na człowieka choroby oraz nieszczęścia, a za dobre postępowanie za życia człowiek może uzyskać dar nieśmiertelności.

Powstał kościół taoistyczny, na którego czele stał patriarcha. Tworzone były także liczne sekty (około dziewięćdziesięciu). Wiara łączyła się w nich z magią, dlatego bardzo popularni byli magowie, szamani, wróżki, uzdrowicielki, alchemicy.