Msza św. - budowa, przebieg. Części mszy św. i ich znaczenie - opracowanie

Dla wielu ludzi układ mszy świętej wydaje się oczywisty, gdyż zdążyli się oni przez lata zapoznać z treścią i różnymi formalnymi wariacjami w jego obrębie. Niewielu ma natomiast świadomość, co dane części Mszy świętej znaczą i dlaczego ułożone są tak, a nie inaczej. Trzeba wiedzieć, że mają one specjalny i dokładnie zaplanowany układ, który pozwala celebrować każdą część Eucharystii, nadając jej odpowiednią wagę.

Chcąc opisać części mszy świętej, możemy podzielić ją na cztery etapy: obrzędy wstępne, w trakcie których wierni przygotowują się do pełnego przeżycia Eucharystii, liturgię słowa, gdzie nacisk kładzie się na zrozumienie i uwielbienie Słowa Bożego, złożoną z trzech części liturgię eucharystyczną, której centralnym punktem jest Przeistoczenie oraz przyjęcie Komunii świętej oraz obrzędy zakończenia, w których ważną funkcję spełnia podziękowanie Bogu za odprawioną mszę.

Obrzędy wstępne mają na celu zjednoczyć wiernych modlących się w świątyni. Są oni zgromadzeni w tym samym celu i wszyscy chcą wysławiać Boga. Z tego względu początek mszy świętej ma przygotować ich do pełnego i głębokiego uczestnictwa w liturgii słowa i liturgii eucharystycznej.

Najpierw wierni intonują pieśń na wejście. Dzieje się to, kiedy kapłan wraz z procesją zbliżają się do ołtarza. Zamiast pieśni, równie dobrze można przeczytać antyfonę. Procesja w stronę prezbiterium, czyli części kościoła przeznaczonej dla duchowieństwa, może być krótka albo też uroczysta i powolna – dzieje się tak, kiedy celebrowana jest specjalna uroczystość. Następnie, po zbliżeniu się do ołtarza, kapłan kłania się przed nim oraz całuje blat. Daje tym samym świadectwo o swojej pokorze względem majestatu Bożego. W szczególnych okolicznościach okadza się ołtarz.

Dalej zgromadzeni żegnają się, a więc wykonują znak krzyża, dając świadectwo przynależności do kościoła chrześcijańskiego. Po przeżegnaniu się, kapłan pozdrawia zgromadzonych, po czym następuje akt pokuty, a więc wyznanie win. Może mieć ono cztery różne formy, jednak najpopularniejsza jest tzw. „Confiteor...”, rozpoczynając się od słów: „Spowiadam się Bogu Wszechmogącemu...”. Po nim występuje „Kyrie”, czyli „Zmiłuj się...”, oraz „Gloria”, czyli hymn pochwalny zaczynający się od słów „Chwała na wysokości Bogu”. Ów hymn ma bardzo długą tradycję i jest bardzo ważnym składnikiem mszy świętej. Jest śpiewany zawsze, za wyjątkiem Adwentu i Wielkiego Postu. Później następuje kolekta zwana też oracją. Rozpoczyna się słowami kapłana „Módlmy się...”, a kończy odpowiedzią ludu „Amen”. Jest to ostatnia część obrzędów wstępnych, chyba że występuje jeszcze Hymn do Ducha Świętego, co jest tradycją w niektórych kościołach. Hymn ów śpiewany jest z prośbą o łaskę zrozumienia Pisma Świętego.

Dalsza częścią to liturgia słowa. Tutaj wierni powinni rozważać to, co zapisane zostało na kartach Biblii. Występują dwa czytania, z których pierwsze najczęściej pochodzi ze Starego Testamentu, a drugie z Nowego (Dzieje , Listy Apostolskie bądź Apokalipsa), zaś pomiędzy nimi znajduje się Psalm.

Po drugim czytaniu występuje sekwencja będąca formą hymnu, jednak śpiewa się ją jedynie w Niedzielę Wielkanocną oraz Święto Zesłania Ducha Świętego. Natomiast na każdej mszy ma miejsce tzw. aklamacja, a więc śpiewane „Alleluja”. Jedynie w okresie Wielkiego Postu radosne wykrzyknienie zmieniane jest na słowa: „Chwała Tobie Słowo Boże” bądź „Chwała Tobie Królu wieków”.

Dalej następuje najważniejsza część liturgii słowa, czyli czytanie Ewangelii. Nikt z osób świeckich nie może tego robić, tylko kapłani lub diakoni mają ten przywilej. Po niej mamy homilię bądź kazanie. Nie są to terminy równoznaczne, gdyż homilia odnosi się do właśnie przeczytanych tekstów biblijnych, natomiast kazanie to okolicznościowa mowa kapłana, nie zawsze związana z tym, co zostało odczytane. Owa część mszy nie powinna być ani zbyt krótka, ani za długa. Kapłan powinien starać się zainteresować wiernych i przemawiać do nich tak, aby jak najwięcej mogli zrozumieć, nauczyć się i zapamiętać.

Później następuje credo, czyi wyznanie wiary mające różne długości. Czasem nie jest to jednolita modlitwa, ale dialog między księdzem a wiernymi przybierający postać: „-Czy wyrzekasz się...?” - „Wyrzekam się”. Na koniec liturgii słowa przypada modlitwa wiernych, czyli prośby do Boga w formie wezwań. Mogą one dotyczyć różnych intencji, np. całej wspólnoty Kościoła, wszystkich zmarłych, rządzących lub też intencji, w której sprawowana jest msza święta, np. za nowożeńców czy za jubilata.

Trzecią częścią mszy świętej to liturgia eucharystyczna. Dzieli się ona na trzy części. W pierwszą, która jest przygotowaniem darów, wprowadza śpiew na ofiarowanie, po którym następuje procesja z darami w postaci chleba i wina. Niosą je najczęściej wybrane osoby świeckie biorące udział w mszy świętej. Następnie kapłan przygotowuje dary, prosząc Boga o ich przyjęcie i okadza ołtarz. Dalej mamy tzw. „lavabo”, czyli obmycie rąk kapłana. Ministrant przynosi mu dzbanuszek z wodą i mały ręcznik, a następnie polewa dłonie kapłana odrobiną wody. Jest to symbol obmycia kapłana z grzechów. Modlitwa nad darami kończy pierwszą część liturgii eucharystycznej.

Po niej następuje druga część, będąca modlitwą eucharystyczną. Zawiera ona modlitwę przed prefacją i samą prefację („Zaprawdę godne to i sprawiedliwe...”), sanctus („Święty, święty, święty...”) oraz wspomnienie tajemnicy dnia. Dalej następuje tzw. epikleza, czyli prośba do Boga, by Ten zesłał Ducha Świętego, dzięki któremu możliwe będzie przemienienie chleba i wina w Ciało i Krew Pańską. Owo przemienienie to „konsekracja”. Później mamy aklamację po Przeistoczeniu, która przybiera formę dialogu rozpoczynającego się słowami kapłana. Najczęstszą jej wersją jest: „Oto wielka tajemnica wiary...”.

Dalej – w anamnezie – wspominamy mękę i śmierć Chrystusa, w modlitwie ofiarniczej składamy w ofierze przeistoczone chleb i wino, a modlitwy wstawiennicze przypominają, iż należy modlić się za wszystkich zmarłych. Drugą część liturgii eucharystycznej zamyka doksologia końcowa: „Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie...”. Jest to jedna z najważniejszych części mszy świętej, gdyż dzięki niej wierni mogą wyrazić, iż wierzą w Przeistoczenie i w to, że pierwotne chleb i wino są teraz Ciałem i Krwią Chrystusa.

Trzecią część stanowią obrzędy komunii świętej. Rozpoczynają się wezwaniem kapłana do odmówienia modlitwy „Ojcze nasz”, po którym ona następuje. Modlitwa Pańska została przekazana uczniom przez samego Chrystusa i jest jedną z najważniejszych modlitw chrześcijańskich. Na jej końcu podczas mszy świętej nie wypowiadamy „Amen”. Zamiast niego występuje tzw. embolizm, czyli prośba kapłana o to, żeby Bóg strzegł Kościół przed zakusami szatana.

Kolejno następują obrzędy pokoju, które różnie wyglądają w rozmaitych parafiach. W niektórych wierni podają sobie dłonie mówiąc „Pokój z Tobą” i odpowiadając „Amen”, a w innych występuje wyłącznie skinienie głową. Dalej pojawia się śpiew „Agnus Dei”, czyli Baranek Boży. Tutaj następuje także zmieszanie Postaci Eucharystycznych. Po uwielbieniu Baranka następuje przyjęcie komunii świętej przez wiernych, któremu towarzyszy śpiew. Po komunii mamy zaś modlitwę dziękczynną, która kończy liturgię eucharystyczną.

Obrzędy zakończenia są ostatnią częścią mszy świętej. Jeśli występuje po niej kolejne nabożeństwo, obrzędy zakończenia odprawiane są dopiero po jego końcu. Tutaj mamy więc do czynienia z ogłoszeniami parafialnymi dotyczącymi zapowiadanych świąt,czy kwestii organizacyjnych w parafii, dalej następuje pozdrowienie kapłańskie mające formę „Pan z wami”-„I z duchem Twoim” oraz błogosławieństwo zebranych, czemu towarzyszy znak krzyża.

Przedostatnim etapem obrzędów końcowych jest rozesłanie, mające w domyśle nakazywać wiernym, aby poza murami kościoła głosili Słowo Boże, którego świadkami stali się podczas Eucharystii.

Jeśli jest to zwyczajna msza święta, kapłan po pocałowaniu ołtarza i skłonieniu się przed nim wraz z pozostałymi duchownymi udaje się do zakrystii, natomiast jeśli jest to jakaś istotna uroczystość, procesja na zejście jest bardziej oficjalna. Każdorazowo jednak  towarzyszy jej pieśń, w której biorą udział wszyscy wierni.