Odpusty - co to jest odpust? Definicja, historia, warunki. Odpust zupełny, odpust częściowy

Odpust  jest w wierze chrześcijańskiej darowaniem kary za grzechy. Jeśli się spowiadamy, czyli przystępujemy do sakramentu pokuty, jest nam darowana wina za nasze występki. Jednak według jednej z prawd wiary, „Bóg jest sędzią sprawiedliwym, który za dobro wynagradza, a za zło karze”, czyli każdy niegodziwy uczynek, nawet wybaczony, jeśli chodzi o winę, niesie ze sobą konieczność ukarania grzesznika.

Odpusty dają nam więc szansę całkowitego unieważnienia kary, wtedy mówimy o odpuście zupełnym lub częściowego zmniejszenia kary i wtedy mówimy o odpuście cząstkowym. Możemy ofiarować odpust nie tylko za nasze grzechy, ale także za grzechy zmarłych i w ten sposób prosić o „ułaskawienie” w ich imieniu. Możliwość taka istnieje ze względu na świętych obcowanie, czyli przenikanie się światów ziemskiego i duchowego. Możemy mieć więc duchowy kontakt z osobami pozostającymi w czyśćcu oraz tymi, które znajdują się już w Niebie, nawzajem modlić się za siebie, ofiarowywać dobre uczynki czy umartwianie się.

Jakkolwiek możemy ofiarowywać odpust za osobę zmarłą, niedopuszczalna jest praktyka czynienia tego za osobę żyjącą. Dodatkowo, nikt nie może uzyskać więcej, jak jeden odpust zupełny na dzień.

Główną i jedyną osobą, która może rozporządzać odpustami jest papież. W jego dyspozycji pozostaje decydowanie o skomplikowanych sprawach z nimi związanymi oraz ewentualne przekazanie możliwości stawiania warunków innym. Owe inne osoby nie mogą także samowolnie tej władzy przekazywać. Tutaj znowu konieczna jest zgoda papieża.

Aby uzyskać odpust, trzeba spełnić określone warunki. Po pierwsze, trzeba być człowiekiem ochrzczonym i nieekskomunikowanym, a ponadto – należy pozostawać w stanie łaski uświęcającej,  posiadać szczerą chęć naprawienia swoich win i żal za popełnienie złych uczynków oraz wykonać określone czynności. Jeśli chodzi o odpust cząstkowy, uzyskuje się go, kiedy w trudnej sytuacji wznosi się akt strzelisty do Boga – np. „Jezu Chryste zmiłuj się nad nami” – jeśli pomaga się bliźniemu w potrzebie lub jeśli odmówi się sobie czegoś dobrego, ale przyjemnego w danej intencji – czyli jest to tzw. umartwianie się.

Spis owych rzeczy, które należy wykonać, aby uzyskać odpust zupełny jest bardzo długi i różnorodny. Mogą to być modlitwy, odwiedzenie świętych miejsc bądź określone praktyki religijne. Przykładem mogą być: adoracja Najświętszego Sakramentu przez co najmniej pół godziny, uczestnictwo w rekolekcjach trwających minimum trzy dni, przyjęcie Pierwszej Komunii Świętej lub uczestnictwo w takiej uroczystości, odwiedzenie kościoła lub kaplicy w tzw. Zaduszki i odmówienie tam modlitwy „Ojcze nasz” oraz „Wierzę” i wiele innych.

Historia odpustów jest zawikłana i pełna kontrowersji. Pierwsze  udokumentowane odpusty miały miejsce w XI wieku. Słynnym zbiorowym odpustem był ten udzielony przez papieża Urbana II wszystkim osobom biorącym udział w wyprawach krzyżowych. Na początku XIV wieku podobny zbiorowy odpust był udzielony przez papieża Bonifacego VIII wszystkim pielgrzymom zdążającym do grobu Piotra Apostoła.

W połowie XIV wieku kwestię odpustów po raz pierwszy ujęto formalnie, a zrobił to papież Klemens VI w wydanej przez siebie bulli. Sprawa odpustów robiła się coraz bardziej paląca, a tych, którzy sprzeciwiali się władzy papieża w tej kwestii, oskarżano o herezję, np. Jana Husa czy Jana Wiklefa. Jednak to XVI wiek przyniósł największe kontrowersje w sprawie udzielania odpustów.

Rzecz miała miejsce w Niemczech, gdzie arcybiskupem Magdeburga był niejaki Albrecht Brandenburski. On to, wraz z dominikaninem Janem Tetzlem, wymyślili sprytny sposób na bezprawne gromadzenie bogactw. Otóż stworzyli tzw. listy odpustowe, których zakup miał być gwarancją nie tylko odpuszczenia win, ale także kar, a dodatkowo był zapewnieniem zbawienia po śmierci.

Niegodziwość duchownych była jedną z głównych przyczyn wystąpienia Marcina Lutra, co pociągnęło za sobą odpowiedź papieża Leona X, jednak nie piętnowała ona na tyle stanowczo kupczenia odpustami, na ile chciałby tego Luter. Wystąpił on więc z Kościoła, co było początkiem reformacji, a później – kontrreformacji, czyli odpowiedzi Kościoła na to działanie.