Asceza - co to jest asceza? Definicja, historia, opis. Asceza cielesna i duchowa

Słowo asceza pochodzi z języka greckiego („aksesis”) i oznacza „ćwiczenie”. Jest to dokładnie praktyka umartwiania się poprzez zadawanie sobie cierpienia psychicznego, a w szczególności cielesnego. Jest to jednocześnie ograniczanie doznawania przyjemności, na przykład poprzez głodówkę (wyrzekanie się dobrego pożywienia, picie wyłącznie wody), powściągliwość w rozrywkach, unikanie towarzystwa i rozwiązłości, w skrajnych przypadkach wymierzanie sobie kar cielesnych za grzechy, modlenie się całymi dniami i nocami.

Celem ascezy jest regularne karanie samego siebie za popełnione grzechy. Umartwianie się oraz asceza ogólnie ma doprowadzić człowieka do świętości. Ascetyzm jest dobrowolny, człowiek poddaje się mu z własnych pobudek. Już na początkach chrześcijaństwa pojawiali się pierwsi asceci. Uważali oni, że dzięki codziennemu umartwianiu ciała oraz odmawianiu sobie potrzeb duchowych, mogą dostąpić zaszczytu zbawienia jeszcze za czasu życia na ziemi.

Do dnia dzisiejszego jest ona obecna w praktykach zakonnych chrześcijan, chociaż już nie w aż tak drastycznej formie. Najróżniejsze formy ascezy rozwinęły się szczególnie w czasach średniowiecza, kiedy to Bóg stanął w centrum całego wszechświata i życia każdego wiernego człowieka. Umartwianie się miało być możliwością dostąpienia łaski boskiej i osiągnięcia zbawienia. 

Niekiedy praktykowano ascezę w postaci długoletniego zachowywania milczenia, czy spędzaniu czasu na rozważaniach i refleksjach na temat życia, Boga, świata. Ascezę dzielimy na cielesną oraz duchową, a także na łagodną i surową. Cechami charakterystycznymi dla ascezy surowej jest umartwianie głównie ciała poprzez wysiłek fizyczny, noszenie włośnicy, życie o chlebie i wodzie, niewychodzenie z cel zakonnych, unikanie światła, biczowanie się, maltretowanie i torturowanie. Praktykowano również życie pustelnicze z dala od innych ludzi lub w zakonach. 

Prawdopodobnie najbardziej skrajnym przykładem ascezy było wykastrowanie się Orygenesa. Zdarzały się też przypadki tak wielkiego umęczenia, że prowadziło to domęczeńskiej śmierci.

Najbardziej znanymi ascetami chrześcijańskimi byli: Święty Szymon Słupnik (prowadził niezwykle surowe życie, stojąc przez ponad trzydzieści lat na niewielkim słupie, schodził z niego od czasu do czasu, aby nawracać niewiernych), Święty Aleksy (porzucił żonę w ich noc poślubną), Święty Benedykt z Nursji. Asceza w buddyzmie, hinduizmie, czy innych religiach dharmicznych jest sposobem duchowego doskonalenia się. Asceza może służyć osiągnięciu stanu nirwany - najwyższego wyzwolenia i oświecenia oraz prowadzić do wyzwolenia z kręgu sansary.

Skrajna asceza zawsze była tępiona przez Kościół katolicki. Asceza ma swoje źródło także w Biblii. Bóg nakazuje pościć siódmego dnia tygodnia, święcić dzień święty, wskazuje potrzebę abstynencji seksualnej (celibat), noszenie bardzo niewygodnych strojów pokutnych, życie w ubóstwie, ale nie w skrajnej nędzy, bądź życie poświęcone niezwykle wyczerpującej pracy fizycznej. Benedyktyni w ascezie upatrują naśladownictwa męki Jezusa Chrystusa na krzyżu.

Ludzie od wieków poddają się ascezie także po to, aby udowodnić, jak głęboko wierzą w możliwość uzyskania zbawienia jeszcze za życia. Było to umiłowanie cierpienia, które nadaje sens życiu. Asceci właśnie w taki sposób celebrowali boski dar życia. Umęczali się, bo wierzyli, że może im to dać nagrodę w postaci życia wiecznego w niebie, po prawicy Boga Ojca. Ascezą wyrażali to, że ciało nie jest dla nich najważniejsze. Ważniejsza była troska o duszę.