Apokryfy biblijne - Apokryfy - czym są apokryfy? Definicja, historia, opis

Dzisiaj poprzez apokryf rozumiemy tekst religijny, który Kościół uważa za nienatchniony. Co za tym idzie – księga taka nie może zostać włączona w skład Pisma Świętego, będącego przecież zbiorem dzieł napisanych pod opieką Boga.

Sam termin apokryf pochodzi od greckiego „apokryfos” – ukryty. Źródłosłów wskazuje na to, iż początkowo księgi określane tym mianem przeznaczone były do indywidualnej, prywatnej lektury. Natomiast nie czytano ich podczas publicznej lektury. Następnie, kiedy wynikły spory doktrynalne między Ojcami Kościoła, rozumienie apokryfu uległo zmianie. Wtedy „apokryfos” stanął w opozycji do „faneros” (jawny), a przez teksty apokryficzne rozumiano jako dzieła heretyków mające na celu osłabiać autorytet Kościoła.

Z czasem termin ten uległ kolejnemu rozszerzeniu – za dzieła apokryficzne zaczęto uważać także księgi, które powstały w środowiskach chrześcijańskich lub judaistycznych, ale nie zostały włączone do Pisma Świętego. W naszych czasach pojęcie apokryfu zostało już sprecyzowane i dotyczy przede wszystkim pisma przypominającego księgi biblijne, lecz uznanego przez Kościół za nienatchnione, pozbawione Ducha Świętego. Dla doprecyzowania tego terminu przyjęto także rozróżnienie jego rozumienia. Za apokryfy biblijne uznaje się te, których definicja została wcześniej podana, natomiast apokryfami ogólnymi zwykło się określać teksty nieautentyczne przypisywane często wybitnym autorom.

Przyjrzyjmy się teraz czynnikom decydującym o tym, iż dana księga (tekst) nie została włączona do kanonu Pisma Świętego. Wpływ miało na to przede wszystkim nieznane autorstwo i jego nieokreślone pochodzenie. W takim wypadku brakowało pewności, czy Duch Święty natchnął autora. Bardzo wielkie znaczenie miała także treść określonego dzieła. Jeśli pojawiały się w nim wątki fantastyczne bądź mitologiczne, to także funkcjonowało ono poza Pismem Świętym. Dodatkowy wpływ na takie postrzeganie tekstu miała także niezgodność z doktryną Kościoła lub zawarty w nim synkretyzm religijny.

Judaistyczny kanon Pisma Świętego składał się z 39 ksiąg i został utworzony ok. I w. n.e. Wersja ta odrzucała księgi zawarte w Septuagincie, które później w katolicyzmie określono mianem deuterokanonicznych. Jest ich siedem i wszystkie są włączone do Biblii katolickiej (miało to miejsce w XIV w.). Natomiast stworzenie kompletnej listy tekstów uznawanych za apokryficzne nie jest możliwe. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa, kiedy trwało kształtowanie się kanonu, powstawały rozmaite pisma, które zawierały przykłady takich dzieł. Jednak żadne nie czyniło tego w sposób kompletny – np. dekrety pseudogelazjańskie wymieniały ok. 60 takich dzieł, lecz zaznaczone zostało w nich, iż nie są to wszystkie.

Chociaż apokryfy nie zostały uznane za księgi natchnione, to jednak ich znaczenie wciąż jest niezwykle duże. Nie tylko stanowią bardzo cenne dokumenty i świadectwa epoki, w której powstały, ale także pozwalają wyeksponować pewne szczególnie ważne kwestie religijne i lepiej zrozumieć teksty kanoniczne. Jednym z najpopularniejszych przykładów wykorzystania apokryfów jest fakt, iż znana nam współcześnie modlitwa za zmarłych („wieczne odpoczywanie…”) pochodzi właśnie z tekstu apokryficznego – 4. Księgi Ezdrasza.