Litania - co to jest litania? Definicja, historia, rodzaje. Litania loretańska - historia, znaczenie

Słowo litania pochodzi z języka greckiego, w którym „litania” oznaczało pierwotnie „błaganie”. Współcześnie litanie postrzegane są właśnie jako modlitwy błagalne – mające na celu wyproszenie orędownictwa, pomocy i łask.

Początków litanii należy doszukiwać się już w Nowym Testamencie. Ludzie zwracający się z prośbami do Jezusa często przybierali błagalny ton, np.: „Panie, ulituj się nade mną”. Takie wezwania litanijne bardzo szybko trafiły do ludzkiej świadomości, a później zostały włączone przez Kościół do kanonu modlitewnego.

Budowa litanii jest bardzo prosta. Wszystkie tego typu formy zwracania się do Boga i świętych opierają się na tym samym schemacie. Rozpoczynają się zwrotem do Trójcy Świętej, połączonym z prośbą o wysłuchanie i zmiłowanie. Później następuje cała seria błagalnych zwrotów do adresata (adresatów) litanii. Każde takie zawołanie (np. „Matko Kościoła”) pociąga za sobą prośbę – np. „módl się za nami” bądź „zmiłuj się nad nami”. Kolejnym etapem litanii jest modlitwa Angus Dei (Baranku Boży), po której przychodzi czas na zawołanie kapłana (przybiera ono różną formę w zależności od litanii) i odpowiedź wiernych (podobnie jak wcześniej). Następnie odbywa się modlitwa wstawiennicza. W kościołach litanie najczęściej odmawia się przed Najświętszym Sakramentem, a po nich ma miejsce wystawienie Najświętszego Sakramentu.

Istnieje wiele rodzajów litanii. Większość z nich odmawia się tylko w określonym czasie (np. maj – Litania Loretańska, czerwiec – Litania do Serca Jezusowego), ale jedna z nich – Litania do Wszystkich Świętych – jest stałym elementem liturgii. Odprawia się ją w Dni Krzyżowe, w czasie święceń kapłańskich, w Wigilię Paschalną oraz w czasie poświęcenia świątyni.

W Polsce szczególną popularnością i szacunkiem wiernych cieszy się Litania Loretańska, czyli Litania do Najświętszej Maryi Panny. Jej początki sięgają już XII w., a wywodzi się ona ze średniowiecznej tradycji maryjnej. Miejscem szczególnego nabożeństwa maryjnego było Loretto – miejscowość leżąca w środkowych Włoszech. Źródła podają, że to właśnie tam, w 1531 r., zaczęto odmawiać Litanię Loretańską w formie zbliżonej do dzisiejszej. Czterdzieści cztery lata później – w 1575 r. – tamtejszy dyrygent ułożył melodię, która pozwoliła na odśpiewywanie tej modlitwy. Litania Loretańska przechodziła wiele transformacji – zmieniono brzmienie wielu haseł, dodano także nowe. Dzisiaj składa się ona z 52 wezwań do Matki Boskiej, które można podzielić na trzy rodzaje – dogmatyczną  (od „Święta Maryjo” do „Panno Wierna” – 21 wezwań), historiozoficzną (od „Zwierciadło Sprawiedliwości do „Wspomożenie Wiernych” – 17 zawołań) i eschatologiczną (od „Królowo Aniołów” do „Królowo Polski” – 14 wezwań).

Litania Loretańska odprawiana jest przede wszystkim w maju, który uznawany jest za miesiąc maryjny, ale każdy wierny prywatnie może odmawiać ją w dowolnym momencie. Warto zwrócić uwagę na zaakcentowanie niezwykle ważnej roli Matki Boskiej w życiu Polaków, co zostało podkreślone przez zwrot „Królowo Polski”. Został on włączony do tekstu litanii już w 1923 r. (po zatwierdzeniu święta NMP Królowej Polski) i brzmiał wówczas: „Królowo Polskiej Korony”. Dopiero po II wojnie światowej uległ on zmianie i do dzisiaj mówi się: „Królowo Polski”.