Stary Testament - Apokryfy Starego Testamentu - opracowanie

W religii katolickiej do ksiąg Starego Testamentu zaliczanych jest 46 tekstów. Mniej, bo zaledwie 39, uznawanych jest w protestantyzmie i judaizmie. Natomiast prawosławie akceptuje od 50 do 53 ksiąg. Różnice te spowodowane są kwestią apokryfów, za które uważana jest część tekstów powstałych jeszcze przed narodzeniem Chrystusa.

Badacze twierdzą, iż najwięcej apokryfów Starego Testamentu zostało spisanych w ostatnich wiekach przed przyjściem na świat Zbawiciela (niektóre także po śmierci Jezusa), stąd często określa się je mianem tekstów międzytestamentalnych. Kompletna lista tych tekstów nie jest znana. Część z nich uległa zniszczeniu (zachowały się jedynie niewielkie fragmenty) lub po prostu zaginęła, inne uległy przemianie w wyniku kolejnych tłumaczeń.

Apokryfy Starego Testamentu przetrwały do naszych czasów głównie dzięki działalności pisarzy chrześcijańskich, którzy często uważali te teksty za wartościowe źródła wiedzy o czasach ich powstania oraz niegdysiejszych prądach religijnych. Większość z apokryfów Starego Testamentu została napisana w językach: hebrajskim, greckim i aramejskim. Jednak badacze dotarli także do tekstów powstałych w koptyjskim, etiopskim, łacińskim, ormiańskim oraz starocerkiewnosłowiańskim. Nie ulega wątpliwości, że niektóre z nich zapewne zostały przetłumaczone, chociaż część mogła powstać właśnie na terenach, gdzie posługiwano się wspomnianymi językami.

Apokryfy Starego Testamentu dzieli się na trzy najważniejsze grupy. Pierwsza z nich zawiera „Opowiadania”, które cechują się historycznym charakterem. Stanowią przede wszystkim niezwykle cenny zapis dawnych obyczajów i zwyczajów. Niektóre z nich powstały bazując na autentycznych wydarzeniach, niektóre opierają się na legendach. Do najważniejszych tekstów z tej grupy należą: Księga Jubileuszów (uważana za parafrazę Księgi Rodzaju, na jej końcu znajdują się informacje na temat świętowania jubileuszów i świąt – stąd tytuł), 3 Księga Ezdrasza (spisana w grece, przedstawia dzieje Izraela od czasów odnowienia Paschy do momentu odczytania Prawa przez Ezdrasza) oraz 3. Księga Machabejska (przedstawia prześladowania Żydów w Aleksandrii – chronologicznie usytuowana jest 50 lat wcześniej niż 1. Księga Machabejska).

Drugą grupę apokryfów Starego Testamentu tworzą „Pisma dydaktyczne”, czyli teksty zawierające wskazówki odnośnie należytego postępowania i przestrzegania Bożego Prawa. Najbardziej znana pośród nich zatytułowana jest – Testamenty Dwunasty Patriarchów. Składa się ona z testamentów dwunastu synów Jakuba, w których czytelnik może odnaleźć historie ich życia oraz rady dotyczące pobożnego życia. Inne ważne tytuły to m.in.: Psalmy Syryjskie (pięć psalmów, które nie zostały włączone do Biblii), Psalmy Salomona (badacze uważają, że ich autor wywodził się z kręgu faryzeuszy, gdyż dzieło podkreśla konieczność wypełniania prawa) oraz 4. Księga Machabejska (stanowi nawiązanie do 2. Księgi Machabejskiej, a jej autor w swym dziele przekazuje światopogląd bliski filozofii stoickiej).

Ostatnią kategorią apokryfów Starego Testamentu są tzw. „Apokalipsy” Stanowią one nawiązania do ksiąg prorockich, które zapowiadały okrutne wydarzenia i ostateczne nadejście Mesjasza. Do najważniejszych spośród tej grupy należą m.in.: Apokalipsa Abrahama (powstała najprawdopodobniej po śmierci Chrystusa, pokazuje, jak ważne dla Narodu Wybranego jest przymierze z Jahwe), 2. Księga Barucha (zawiera wizję zniszczenia Jerozolimy oraz przyjście Mesjasza), Księga Henocha (opisuje przeżycia proroka Henocha, gdy ten znalazł się u Boga) oraz Testament Mojżesza (opowiada losy lewity o imieniu Taxo oraz jego siedmiu synów, przez pierwszych chrześcijan traktowana była jako dzieło niezwykle ciekawe).

Historia apokryfów Starego Testamenty jest niezwykle bogata i barwna. Najprawdopodobniej nigdy nie będziemy mieć pewności, ile powstało takich dzieł i jak wielki wpływ miały one na kształtowanie się chrześcijańskich religii. Pewne jest natomiast, że przez długi czas służyły Ojcom Kościoła jako cenne źródła historyczne oraz modlitewne (m.in. modlitwa za zmarłych „wieczne odpoczywanie” pochodzi z księgi apokryficznej – 4. Księgi Ezdrasza).