Wulgata - co to jest Wulgata? Definicja, opis, geneza - Tłumaczenia Biblii

Wulgata to tłumaczenie Biblii (Starego Testamentu i Nowego Testamentu) na język łaciński, którego dokonał św. Hieronim. Nazwa ta pochodzi od „versio vulgata”, co oznacza – „wersja popularna, rozpowszechniona”. Cały proces translacji trwał od 382 r. do 406.

Wulgata nie była pierwszym tłumaczeniem tekstu Pisma Świętego na łacinę. W IV stuleciu było ich już naprawdę wiele, lecz ilość nie zawsze przekłada się na jakość. Powstawały rozmaite rękopisy, jednakże tworzone były przez zupełnie różne osoby, co skutkowało różnorodnymi wersjami. Niektóre z nich znacznie odbiegały od prawdziwego tekstu, toteż nastąpiła konieczność papieskiej interwencji. Ówczesna głowa Kościoła – Damazy I – zlecił więc św. Hieronimowi stworzenie jednolitego przekazu.

Hieronim ze Strydonu był człowiekiem gruntownie wykształconym. Swe studia odbywał pod kierunkiem najważniejszych z ówczesnych mędrców – m.in. Grzegorza z Nazjanzu. Praca św. Hieronima trwała 24 lata i składała się z różnych etapów. Najpierw porównywał on tekst oryginalny z dokonanymi już tłumaczeniami, później przystąpił do właściwego tłumaczenia, a rozpoczął je od Ewangelii. O ile teksty Nowego Testamentu nie były zbyt trudne do przełożenia (św. Hieronim głównie dokonywał rewizji tekstu starołacińskiego), to praca nad Starym Testamentem była procesem niezwykle kłopotliwym. Doktor Kościoła zmuszony był zapoznać się z językami, w których napisane została część ksiąg (np. aramejski). Proces tłumaczenia Starego Testamentu trwał aż 14 lat (do 404) i wymagał wielokrotnego sprawdzania i oceniania efektów pracy, co zajęło kolejne 24 miesiące.

Recepcja Wulgaty w czasach św. Hieronima nie była zbyt pozytywna. Nowy Testament został przyjęty pozytywnie, jednakże wiele uwag kierowano pod adresem przekładu Starego Testamentu. Tłumaczowi zarzucano przede wszystkim, że zbyt daleko odszedł od tekstu Septuaginty. Doszło nawet do tego, iż Wulgatę określano mianem heretyckiej i odchodzącej od Boga. Jednakże dobre teksty potrafią obronić się same i często okazują się ponadczasowe.

Wulgata jest tego doskonałym przykładem – ze względu na naprawdę wysoką jakość przekładu szybko zmieniło się podejście do niej. Już papież Grzegorz I Wielki korzystał właśnie z dzieła św. Hieronima, a w czasach Karola Wielkiego była tekstem obowiązującym cały Kościół. Okres renesansu przyniósł kolejne ataki na Wulgatę, lecz żaden z ówczesnych wybitnych humanistów (Erazm z Rotterdamu, Lorenzo Valla) nie potrafił należycie poprawić błędów wytykanych św. Hieronimowi. W naszych czasach, chociaż do końca XIX w. nie można było tłumaczyć Pisma Świętego z łaciny, to właśnie Wulgata stała się bazą, na której powstały narodowe tłumaczenia Biblii.

Widzimy więc, iż dzieło św. Hieronima, pomimo że powstało w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, przez wiele następnych stuleci stanowiło najważniejszy tekst w Kościele. Najpierw ukazywało się w formie niezwykle kunsztownych i bogato zdobionych inkunabuł, a jej pierwsze drukowane wydanie ukazało się w latach 1452-1456 i zostało nazwane „Biblią Gutenberga”.