Nowy Testament - Apokryfy Nowego Testamentu - opracowanie

Nowy Testament jest drugą (po Starym Testamencie) częścią chrześcijańskiej Biblii. Składa się on z 27 ksiąg, a jego fundament stanowią cztery Ewangelie. Powstanie pism Nowego Testamentu datowane jest przez badaczy na drugą połowę I w. n.e. (lata od 51 do 96).

Wspominany wcześniej kanon 27 ksiąg kształtował się przez długie lata. Pierwsi chrześcijanie posługiwali się więc rozmaitymi pismami, które niejednokrotnie wręcz bliźniaczo przypominały teksty Pisma Świętego. Często powstawały one już kilka wieków po opisywanych przez nie wydarzeniach. Pisano je z różnych powodów – jedni ludzie chcieli nieco uszczegółowić życie Jezusa i jego bliskich, inni pragnęli wykorzystać postać Zbawiciela do własnych celów. Dzisiaj funkcjonuje ok. 100 tekstów apokryficznych Nowego Testamentu, które dzieli się na kilka grup: Ewangelie, Dzieje Apostolskie, Listy, Apokalipsy oraz, wymykający się klasyfikacjom, tekst Didache.

Najbardziej obfitą kategorią są Ewangelie. Jako że spora ich część opierała się na legendach, znalazły one wielki poklask wśród prostego ludu oraz heretyków, którym dzięki temu było łatwiej wykorzystywać je w swojej kacerskiej działalności. Powstawały one w okresie od I do III w. n.e. Większość z nich stanowi jedynie ciekawe dokumenty historyczne, ale część przynosi niezwykle ważne informacje o pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Do najważniejszych apokryficznych Ewangelii zaliczane są: Ewangelia Filipa (tekst gnostycki, nawiązujący do Ewangelii Tomasza), Ewangelia Judasza (tekst gnostycki, napisany w języku koptyjskim; ma on formę dialogu i przytacza rozmowy Jezusa z Judaszem), Ewangelia Dzieciństwa Tomasza (opowiada o cudach, jakich dokonał Jezus w wieku dziecięcym – od 5 do 12 lat) oraz Protoewangelia Jakuba (traktuje o młodości Matki Boskiej). Bardzo ciekawym dziełem jest także Ewangelia Barnaby, która powstała w środowisku muzułmańskim. Autor przedstawia prawdy z życia Jezusa (obecne także w innych Ewangeliach), ale przystosowuje je do zasad islamu.

Znaczną grupę tekstów apokryficznych Nowego Testamentu stanowią Listy Apostolskie. Dotyczą one przede wszystkim spraw kształtującego się Kościoła i z dzisiejszej perspektywy można je odczytywać jako próbę wpłynięcia na jego kształt. Do najważniejszych dzieł tego typu należą m.in.: List Barnaby (antyjudaistyczna interpretacja Starego Testamentu, której autor posuwa się do stwierdzeń, że Bóg opuścił Izrael), Listy Klemensa (stanowią bardzo cenny dokument historyczny, omawiający sytuację pierwszych grup chrześcijańskich, zawierają także poglądy eschatologiczne – m.in. pogląd, iż piekło jest konsekwencją odrzucenia Chrystusa), List do Laodycejczyków (przypisywany św. Pawłowi, najprawdopodobniej powstał w gronie zwolenników Marcjona, którzy głosili, iż starotestamentowy Bóg nie jest Bogiem miłosiernym, lecz surowym i sprawiedliwym, uznawali także, że Jahwe to tylko jeden z pomniejszych bogów).

Kolejną kategorią apokryficznych tekstów Nowego Testamentu są Dzieje Apostolskie. Powstawały one, by przybliżyć czytelnikom losy uczniów Jezusa. Do najważniejszych pism tego rodzaju należą m.in..: Dzieje Jana (teks ten bardzo długo sprawiał problemy w weryfikacji, gdyż posługiwali się nim zarówno heretycy, jak i chrześcijanie; dopiero na II Soborze Nicejskim potępiono go jako narzędzie w rękach ikonoklastów), Dzieje Pawła (utwór opisuje dzieje Pawła z Tarsu, zachował się tylko w niewielkich fragmentach), Dzieje Piotra (opisują losy św. Piotra Apostoła, tekst powstał najprawdopodobniej w kręgach heretyckich, skupia się on głównie na walce św. Piotra z Szymonem Magiem).

Wiele apokryfów Nowego Testamentu klasyfikowanych jest jako Apokalipsy. Teksty te podejmują głównie refleksję na temat tego, co będzie działo się z wierzącymi w następnych wiekach. Do najważniejszych tekstów tej kategorii należą m.in.: Apokalipsa Piotra (powstała w pierwszej połowie II w. n.e., tekst traktuje o objawieniu, jakiego dostąpili uczniowie Jezusa przed jego śmiercią oraz o rzeczach ostatecznych – karze dla grzeszników i nagrodzie dla ludzi wypełniających Wolę Boga) oraz Apokalipsa Pawła (powstała w II lub III stuleciu naszej ery, stanowi przedstawienie wizji zaświatów, którą miał otrzymać św. Paweł).

Szczególnym tekstem apokryficznym Nowego Testamentu jest wspomniane wcześniej Didache, czyli Nauka Dwunastu Apostołów. Dzieło to powstało wcześniej niż najmłodsze księgi wliczane w kanon Nowego Testamentu. Zawiera przede wszystkim instrukcje dotyczące organizacji gmin chrześcijańskich, nakazy odnośnie sprawowania liturgii, pouczenia moralne oraz niewielką apokalipsę, która kończy cały tekst. Współcześnie tekst ten ma fundamentalne znaczenie dla badaczy początków Kościoła chrześcijańskiego.

Nowy Testament stanowił fundament, na którym powstało chrześcijaństwo. Nic więc dziwnego, że w tym burzliwym okresie napisano wiele ksiąg odbiegających od najważniejszych prawd wiary. Część z nich tworzono od nowa, część była efektem wybiórczych tłumaczeń. Dzisiaj stanowią one cenne źródła historyczne, przekazujące informacje nie tylko o tym, jak kształtował się Kościół chrześcijański, ale także o grożących mu herezjach i rozłamach.