Prezbiterium - co to jest prezbiterium? Defnicja, opis, historia

Prezbiterium to termin wywodzący się z architektury sakralnej. Oznacza część kościoła, która przeznaczona jest dla duchowieństwa i służby liturgicznej. Jak łatwo się domyślić, to właśnie tam stoi kapłan przewodniczący mszy świętej i tam dokonuje się cud przemiany wina i chleba w Ciało i Krew Jezusa Chrystusa. Natomiast sama nazwa pochodzi z okresu pierwszych lat chrześcijaństwa, kiedy to prezbitera utożsamiano jeszcze z księdzem.

Prezbiterium najczęściej stanowi przedłużenie głównej nawy świątyni. Jest oddzielone od części gromadzącej wiernych przez podwyższenie, za pomocą barierki lub łuku tęczowego (bogato zdobiony łuk wiszący nad „portalem” oddzielającym nawę od prezbiterium). Najważniejszym punktem prezbiterium, skupiającym wzrok wszystkich zebranych w kościele, jest ołtarz. Obok niego znajduje się zazwyczaj ambona, z której głoszone jest Słowo Boże. W większości wypadków za stołem ofiarnym usytuowane jest tabernakulum (chyba że w budynku sakralnym znajduje się specjalna kaplica Najświętszego Sakramentu). Często w prezbiterium dostrzec można także kredencję – stół służący do przygotowania ofiary. Nieco w tle, za ołtarzem lub z jego boku, ustawione są sedilia – ławki zarezerwowane dla służby liturgicznej, czyli księdza i ministrantów.

Już od starożytności budowane kościoły zwracano na wschód (w stronę Bazyliki Grobu Pańskiego), a ich najbardziej wysunięty punkt stanowiły właśnie prezbiteria (lub absydy). Zwykle były one bogato ozdobione, co miało skutkować ich wyróżnieniem na tle architektury i dekoracji reszty świątyni (w budowanych dzisiaj kościołach zabieg ten stosuje się raczej rzadko). Często do prezbiteriów dodawano obejścia (tylko w kościołach trójnawowych, były to przedłużenia naw bocznych, które łączyły się za ścianą), absydy (pomieszczenia na planie półkolistym, bardzo popularne w architekturze romanizmu, ich celem było zamykanie prezbiteriów) oraz kaplice.

W wielu zabytkowych świątyniach to właśnie prezbiterium stanowi najmocniej udekorowany fragment kościoła. Jak już zostało wspomniane wcześniej, zazwyczaj bardzo mocno ozdabiano je różną ornamentyką, ale także stosowano w tym celu elementy malarstwa i rzeźby. Zazwyczaj były to obrazy przedstawiające świętych, które wieszano na ścianach,  ale nierzadko cały mur ozdabiano freskami. Warto dodać jeszcze, że zabieg taki miał na celu nie tylko uświetnienie wystroju świątyni, ale także przykucie wzroku wiernych do miejsca, w którym dokonuje się największy cud liturgii chrześcijańskiej.