Kontrkultura a subkultura - porównanie (podobieństwa i różnice)

Jedna z teorii socjologicznych zakłada, iż wszelkiego typu ruchy kontestacyjne przechodzą trójetapową ewolucję – od luźnych grup odróżniających się od reszty pod względem wyglądu, uznawanych norm, wartości i idei, poprzez jawne wystąpienie przeciw porządkowi kulturowemu i społecznemu (kontrkultura), aż do stworzenia stosunkowo elitarnych formacji, które stanowią oryginalne propozycje nowego porządku.

Subkultura to podstawowy, najniższy stopień rozwoju ruchów kontestacyjnych. Jej powstanie jest przede wszystkim wynikiem chęci bycia odmiennym od pozostałych ludzi, buntu wobec porządkowi polityczno-społecznemu oraz pragnienia stworzenia nowego ładu. Są to grupy mało sformalizowane, o dość luźnym charakterze, występujące przeciw konsumpcyjnemu stylowi życia oraz wytworom dominującej kultury masowej – ich niskiej wartości, komercyjności i ujednoliceniu. Za dalekosiężny cel subkultura wyznacza sobie stworzenie od podstaw nowego świata – bez form zniewalających jednostkę, wikłających ją w sieć zależności. Wszystkie te cechy podziela z następującym po niej wyższym poziomem rozwoju grup kontestacyjnych – kontrkulturą.

Kontrkulturę określamy jako ruch społeczny przeciwstawiający się normom, jakie wytworzyła kultura masowa, poddający w wątpliwość ogólną wartość wszelkich form kultury. Zamiast tego, kontrkultura proponowała wyzwolenie cielesne, a przede wszystkim –  intelektualne i duchowe człowieka z otaczających go instytucji życia ekonomicznego, społecznego, kulturowego i politycznego. Jedną z form osiągnięcia stanu totalnego wyzwolenia z konwenansów cywilizacyjnych było użycie technik transgresyjnych (pozwalających na przekroczenie dotychczasowych granic), m.in. środków psychodelicznych oraz tych związanych z magią i okultyzmem. Zasadniczo inaczej jest w przypadku subkultur – prawie nigdy nie zdarza się, by korzystały one z tego typu praktyk, częściej natomiast preferowane mogą być używki, np. alkohol, narkotyki. Jeśli kontrkultura stworzy koncepcję budowy nowej rzeczywistości i zaczyna wdrażać ją w życie, wówczas staje się ona kulturą alternatywną.

Wracając do kwestii łączących i dzielących subkulturę oraz kontrkulturę, można wskazać kilka zasadniczych pól, na których znacznie różnią się one od siebie. Subkultura jako taka nie zajmuje się czynnym wdrażaniem swoich idei, zapatrywań w życie. Na jej poziomie dopiero krystalizują się późniejsze elementy całej ideologii. Ponadto, subkultura mieści się w granicach kultury oficjalnej, choć tworzy jej peryferia, natomiast kontrkultura jest ruchem opozycyjnym, nie ma punktów stycznych z nurtem dominującym. Członków tej ostatniej łączy nie tylko zamiłowanie do podobnej muzyki, drużyny czy rodzaju sztuki (jak to często jest w przypadku subkultury), ale także poglądy na całokształt kultury, problemy globalne o wyższej randze. Jeszcze jedna osobliwa różnica, mianowicie – często wspomina się, iż członkowie kontrkultury stosują tzw. taktykę bycia niewidzialnym, nie chcą jawnie prezentować się jako ruch opozycyjny, stosują pewien rodzaj kamuflażu. Natomiast subkultury bardzo wyraźnie (poprzez strój, wygląd, zachowanie) podkreślają swoją odrębność, nie kryją swoich preferencji, choć zdarza się, że posiadają tylko im znane symbole czy język.