Subkultura i sekta - porównanie i charakterystyka grup społecznych

Pojęcie sekty jako pewnej grupy osób oddzielającej się od jakiegoś kościoła, grupy wyznaniowej bądź religii, funkcjonuje od wielu stuleci (przykładem mogą być m.in. średniowieczni waldensi). Jednak współcześnie ciężko jednoznacznie zdefiniować ten termin – część (zdecydowanie mniejsza) naukowców podkreśla, iż niekoniecznie muszą to być ruchy o charakterze religijnym, dlatego raczej określa się sektę mianem jakiegoś odłamu od grupy wyznawców pewnej ideologii. Niemniej w potocznym rozumieniu utrwaliło się rozumienie sekty jako ruchu religijnego. Nierzadko uznaje się je za grupy psychomanipulacyjne, czyli silnie oddziałujące na psychikę swoich członków i werbujące ich przy użyciu technik manipulacyjnych.

Wielu badaczy stawia sobie pytanie, czym różnią się od siebie subkultury i sekty: czy są grupy, które można nazwać jednocześnie tymi dwoma terminami? Problem pojawił się głównie przy próbie określenia tego, kim są sataniści. Jedni przypisują im miano sekty, drudzy zaś – jedynie subkultury. Różni je zdecydowanie charakter organizacji – rzadko się zdarza, aby subkultura własną podbudowę czyniła z ideologii religijnej, jak jest to w przypadku sekt. Częściej łączą jej członków poglądy na muzykę, kwestie kulturowe, etniczne, społeczne czy polityczne. Ponadto przywódca ruchu subkulturowego (jeśli taki występuje w grupie) nie bywa utożsamiany z przywódcą religijnym, nowym wcieleniem Mesjasza – tu jego autorytet opiera się zdecydowanie na charyzmie bądź sile intelektualnej, moralnej lub fizycznej. Subkultura nie prowadzi również tak zaawansowanej indoktrynacji, opartej na stosowaniu różnych technik psychologicznych oddziałujących także na podświadomość, jak choćby metody bombardowania miłością, flirtu i gotowych odpowiedzi. Tym samym mniejsze jest oddziaływanie subkultur na psychikę ludzką.

Obydwa zjawiska są wynikiem kontestacji wobec pewnego porządku: w przypadku sekt – religijnego, a w przypadku subkultur – społecznego. Łączy je zatem bunt, postawienie się w opozycji do określonego stanu rzeczy, głównego nurtu, także zasad etycznych i moralnych. Wspólna jest również forma zorganizowania ruchu – małe grupy (komuny) tworzące własne normy i wartości, na swój sposób interpretujące rzeczywistość, wyznające określoną ideologię, często o hierarchicznym charakterze, z przywódcą na czele (przeważnie by osiągnąć wyższy stopień wtajemniczenia, trzeba przejść odpowiednie próby, wykazać się). Zarówno subkultury, jak i sekty starają się w grupie stworzyć atmosferę wspólnoty, poczucia jedności i bezpieczeństwa, zaufania i braterstwa. Taka organizacja przejmuje niejako funkcję rodziny. Zdarza się, iż alienują one swoich członków od otaczającej rzeczywistości i innych grup społecznych, bliskich. Jednak warto podkreślić, iż w przypadku sekt jest to bardziej rygorystyczne, drastyczne odseparowanie od społeczności.