Wolny rynek - definicja, charakterystyka

Wolny rynek to taki sposób wymiany dóbr, nad którym bezpośredniej kontroli nie sprawują żadne podmioty zewnętrzne, zwłaszcza organa władzy państwowej. Transakcje dokonują się w warunkach pełnej swobody kupujących i sprzedających, którzy dobrowolnie, na zasadzie porozumienia stron, ustalają ceny. 

Rynek regulowany, obowiązujący w krajach, w których panuje tzw. interwencjonizm państwowy, czyli taki sposób regulacji transakcji, w którym to państwo decyduje: co, jak i dla kogo się produkuje stoi w opozycji do wolnego rynku. W większości państwowych systemów gospodarczych, w celu utrzymania ładu ekonomicznego, współistnieją ze sobą obydwa sposoby koordynacji rynku. 

Procesem, który obejmuje działania wszystkich podmiotów działających na rynku jest tzw. mechanizm rynkowy. Polega on na zależności między podażą i popytem oraz cenami wszystkich dostępnych na rynku usług i dóbr. Popyt, to ilość dóbr, jaką potencjalni nabywcy są w stanie zakupić, biorąc pod uwagę ich ceny. Podaż, to ilość dóbr, jaką są w stanie zaoferować sprzedawcy, zakładając niezmienność pewnych elementów rynkowych i biorąc pod uwagę poziom cen. Cena zaś, ważna jest o tyle, że ustala wartość produktu, reguluje wymianę rynkową i pobudza konkurencję. Stawki cenowe nie tylko uświadamiają producentom i konsumentom wysokość popytu i podaży, ale też motywują ich do odpowiednich działań rynkowych. 

W wyniku prawidłowego działania powyższych mechanizmów rynkowych, ustala się równowaga rynkowa, polegająca na tym, że popyt równoważy się z podażą. Jeśli ilość towaru, jaką się oferuje, przewyższa jego ilość pożądaną przez konsumentów – mogą być skłonni zapłacić więcej. Wówczas, cena takiego dobra rośnie i – producenci zwiększają jego produkcję. W sytuacji odwrotnej, kiedy zainteresowanie danym dobrem maleje, jest to znak dla producentów, że trzeba zmniejszyć produkcję danego towaru i obniżyć cenę. 

Właściwe funkcjonowanie wolnego rynku przejawia się w swobodnej działalności gospodarczej, bazuje na wolnej konkurencji przedsiębiorstw i firm prywatnych. Sukces gwarantuje efektywność, odgadnięcie potrzeb konsumentów i dostosowanie się do nich. Niezbędne są też precyzyjnie określone prawa własności w stosunku do środków produkcji i dóbr przez nie wytworzonych. 

Mechanizm wolnorynkowy nie jest jednak narzędziem idealnym. Zresztą, cechą funkcjonowania gospodarki państwowej jest m.in. tzw. cykl gospodarczy, czyli występujące na przemian okresy spowolnienia i przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego.