Mass media - pojęcie, definicja, charakterystyka

Media masowe, masowe środki przekazu, instytucje oraz środki komunikowania (urządzenia techniczne), służące do szerokiego i szybkiego przekazywania informacji zróżnicowanym i anonimowym grupom ludzi.

Do XIX w. jedyną formą przekazu informacji były książki i coraz częściej ukazująca się prasa. Wraz z rozwojem technik poligraficznych w XX w. zwiększyła się też dostępność gazet (coraz niższe ceny, większy nakład), pojawiły się pierwsze plakaty, także te wykorzystujące fotografię. Kolejnym etapem masowego oddziaływania środków przekazu było wykorzystanie radia (pierwsza audycja radiowa posłużyła do celów politycznych; była to relacja z amerykańskich wyborów prezydenckich w 1920 r.). 

Dla rozróżnienia mass mediów zastosować można następujący podział:

- audiowizualne środki techniczne, które przekazują informacje w skali świata, kraju czy regionu, tj. prasa, radio, telewizja, książka, film, płyty CD/DVD, plakaty, Internet itd.

- instytucje rozpowszechniające przekaz dla odbiorcy masowego, tj. wydawnictwa prasowe i książkowe, stacje radiowe i telewizyjne, firmy będące dystrybutorami filmów czy muzyki itd.

- te wszystkie miejsca i obiekty kultu i pamięci narodowej oraz dzieła sztuki, które niosą za sobą informację oddziałującą na masowego odbiorcę.

We współczesnym świecie, mass media odgrywają ogromną rolę w życiu poszczególnych jednostek i społeczeństw. Tworzą one arenę dla komunikacji społecznej i politycznej. Są wykorzystywane w działaniach edukacyjnych i propagandowych. Kształtują i utrwalają wyobrażenia i oceny coraz liczniejszych spraw krajowego i międzynarodowego życia publicznego. Są źródłem definicji i współtworzą kulturę masową. Stanowią też potężną gałąź przemysłu, mającą do zaoferowania różnorodne dobra i usługi, a co za tym idzie – znacząco wpływają na rozwój innych rodzajów przemysłu. Obecnie zaś, domeną mass mediów jest przede wszystkim rozrywka. 

Wpływ mass mediów może się przejawiać dwojako: z jednej strony transmitują jedynie przekaz społeczny, ale z drugiej – stymulują poszczególne jednostki do osobistego i aktywnego udziału w życiu społecznym. Zajmują się zatem nie tylko szerzeniem wyprodukowanych przez siebie informacji (własne wytwory medialne), ale także przekazują je (sprawozdania, relacje) i – rozpowszechniają. 

Mass media pełnią też istotne zadanie w sferze politycznej. W krajach o ustroju demokratycznym współistnieją media publiczne i prywatne. Taki, pluralistyczny model działania mass mediów umożliwia prezentowanie różnych poglądów i ocen, i powinien zapewnić możliwie wszechstronną informację. Konkurencja poszczególnych ośrodków medialnych prowadzić też może do profesjonalizacji w zakresie informacji i wzajemnej kontroli. W krajach niedemokratycznych mass media bywają poddawane różnego rodzaju perswazji lub faktycznym regulacjom ograniczającym przekaz; wprowadza się cenzurę, a nawet decyduje o personalnej obsadzie kierowniczych stanowisk w ośrodkach medialnych. Skutkiem tego typu odgórnych regulacji jest zafałszowanie obrazu sytuacji społeczno-politycznej.

Działalność mass mediów zależy także od właścicieli ośrodków przekazu i sposobów ich finansowania. Mass media publiczne funkcjonują w oparciu o dotacje budżetowe lub specjalny podatek (abonament), więc powinny spełniać zadania określone w ustawie. Zadania komercyjne, czyli pozostające w prywatnych rękach stacje, nastawione są na przynoszenie pożytku właścicielom, a środki czerpią głównie z reklam. Aby nie dopuścić do monopolu na rynku mass mediów, państwa wprowadzają ustawy regulujące działalność poszczególnych ośrodków.