System partyjny - definicja, charakterystyka, przykłady

System partyjny – terminem tym, określa się z jednej strony – konfigurację partii politycznych funkcjonujących w ramach jednego systemu politycznego, z drugiej zaś –  sieć wzajemnych relacji i stosunków (konkurencji bądź współpracy) między partiami, które muszą działać legalnie. W ramach ustroju demokratycznego, konieczne jest istnienie co najmniej dwóch takich ugrupowań. 

Częścią systemów partyjnych są także: zjawiska dotyczące norm (niekoniecznie prawnych), zgodnie z którymi reguluje się relacje wewnątrzpartyjne oraz relacje partii z organami państwowymi; opisy relacji partyjnych; zadania, jakie system partyjny ma do spełnienia w obrębie obowiązującego systemu politycznego (np. zachęcanie społeczeństwa do udziału w życiu politycznym, kształtowanie kultury politycznej).

Według najpopularniejszej typologii, systemy partyjne można podzielić na dwupartyjne, dwuipółpartyjne, wielopartyjne oparte na dominacji jednej partii oraz wielopartyjne bez partii dominującej. 

W systemie dwupartyjnym (np. Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Nowa Zelandia) prym wiodą dwie największe partie i jedynie one liczą się w wyborach i sprawują władzę. System ten zamyka jednak drogę partiom małym i działa na rzecz utrzymania takiego stanu rzeczy. Opozycję zaś tworzy jedna z silnych partii, która przegrała wybory. 

System dwuipółpartyjny również zakłada istnienie dwóch silnych ugrupowań, ale w wyborach, żadna z nich nie uzyskuje bezwzględnej większości i nie może samodzielnie rządzić. Najczęściej, dochodzi wówczas do zawarcia koalicji z partią trzecią, małą i słabszą, która jednak jest w tej sytuacji czynnikiem niezbędnym, aby doszło do przejęcia władzy. 

System wielopartyjny polega na dominacji jednej partii. Jest to możliwe, o ile w wyborach, dana partia zdobyła najwięcej mandatów w parlamencie i w ten sposób to ona niejako decyduje o sytuacji pozostałych ugrupowań, bo od niej w rzeczywistości zależy stworzenie koalicji. 

System wielopartyjny bez partii dominującej polega na tym, że wyniki poszczególnych partii są podobne i żadna nie uzyskuje wyraźnej przewagi, dlatego istnieje możliwość różnych koalicji. 

Obowiązywanie konkretnego systemu partyjnego uzależnione jest od rodzaju systemu wyborczego.