System partyjny w Polsce - charakterystyka

System partyjny w Polsce jest stosunkowo młody. Zmiany, jakie dokonały się w kraju w roku 1989, zaowocowały zastąpieniem ideologii komunistycznej i służącej jej partii, czyli PZPR - pluralizmem politycznym. Początkowo, wyraźny podział w systemie partyjnym przejawiał się w rywalizacji partii postsolidarnościowych i postkomunistycznych, ale z biegiem czasu, polska scena polityczna zróżnicowała się.

W Rzeczypospolitej obowiązuje system wielopartyjny: dominuje jedna partia, która zdobyła w wyborach najwięcej mandatów w parlamencie i w ten sposób to ona w dużej mierze decyduje o sytuacji pozostałych ugrupowań, bo od niej w rzeczywistości zależy stworzenie koalicji. Istnieje jednak wiele partii, które mimo iż walczą o zdobycie władzy, nie mają szans na wygranie wyborów (zdobycie większości mandatów) i samodzielne rządy. Dlatego – muszą powstawać koalicje. Z jednej strony, daje to obywatelom więcej możliwości wyboru i w pewien sposób odzwierciedla faktyczne zapatrywania polityczne wyborców, ale – jest też czynnikiem sprzyjającym większej ilości konfliktów i może utrudniać rozwiązywanie palących problemów społecznych. 

Do cech polskiego systemu partyjnego można zatem zaliczyć: małą stabilność, duże rozdrobnienie i duży wpływ na partie związków zawodowych.

Sytuację prawną partii politycznych w Polsce regulują Konstytucja oraz „Ustawa o partiach politycznych” z dnia 27 czerwca 1997 r. Według ustawy partia to: „dobrowolna organizacja, występująca pod kreśloną nazwą, stawiająca sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej”. 

Członkami partii mogą być obywatele polscy mający ukończone 18 lat. Organy władzy publicznej są zobowiązane do równego traktowania partii. Wszystkie partie polityczne mają obowiązek kształtowania swoich struktur i zasad działania zgodnie z zasadami demokracji i podejmowania uchwał większością głosów. W Konstytucji zapisano, że nie może istnieć partia (lub inna organizacja), która odwołuje się do „totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu ani taka, która w swoim programie lub działalności zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę”. Źródła finansowania partii są jawne i mogą pochodzić ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z majątku oraz z określonych ustawowo dotacji i subwencji. 

W polskim systemie partyjnym możliwe są różnego typu koalicje: stała, czyli zawierana w celu realizacji konkretnego programu politycznego; doraźna, dążąca do realizacji jednego wytyczonego celu, wyborcza – by stworzyć wspólną listę wyborczą, rządowa – dla powołania wspólnego rządu i parlamentarna, by uzyskać większość w parlamencie.  

Wśród polskich partii politycznych znajdują się partie konserwatywne, liberalne, socjaldemokratyczne, narodowe i inne. 

Obecnie, w Sejmie są obecne następujące partie: Platforma Obywatelska, Prawo i Sprawiedliwość, Sojusz Lewicy Demokratycznej, Polskie Stronnictwo Ludowe, Polska Jest Najważniejsza, Socjaldemokracja Polska, Stronnictwo Demokratyczne, Unia Pracy, Ruch Katolicko-Narodowy oraz 8 posłów niezrzeszonych.