Klasy społeczne, klasa społeczna - definicja, charakterystyka, przykłady

Klasa społeczna jest podstawową grupą, za pomocą której można tworzyć hierarchię poszczególnych części społeczeństwa czy – inaczej mówiąc – stratyfikować społeczeństwo zgodnie z założeniem, że społeczeństwo składa się z kilku poziomów, z czego część jest nadrzędna, a część położona niżej w hierarchii; zachodzą między nimi zależności nadrzędności i podporządkowania.

Według koncepcji stratyfikacji społecznej społeczeństwo różnicuje się pod względem kilku ważnych cech, są to: status ekonomiczny, rola społeczna, wykształcenie, prestiż, a niektórzy wyróżniają także zdrowie.

Pojęcie klasy społecznej wprowadził Adam Smith (brytyjski filozof zajmujący się współczesną mu gospodarką) w XVIII. Zauważył on, że po przeprowadzeniu analizy dochodów można podzielić społeczeństwo na trzy klasy: ludzie żyjący z dochodów uzyskanych z ziemi, przedsiębiorcy (klasa kapitalistów) i klasa robotnicza, która żyje z otrzymywanego wynagrodzenia.

Na stałe w języku nauki pojęcie klasy zagościło jednak w wieku XIX – wykorzystywane w wielu teoriach struktury społecznej (np. konfliktowa teoria struktury społecznej Marksa, wielowymiarowa koncepcja Maxa Webera). Klasa społeczna odegrała także istotną rolę w XIX- i XX-wiecznych programach politycznych i ideologiach.

Niezależnie od licznych podziałów społeczeństwa na klasy (z czego najważniejsze są wspomniane podziały Marksa i Webera), współcześnie można zauważyć tendencję do przykładania dużej wagi do tzw. klasy średniej.

Podział społeczeństwa na klasę średnią, usytuowaną pomiędzy klasą wyższą (posiadacze dużych majątków, czasem też arystokratycznego pochodzenia – np. w Anglii) a niższą (robotniczą) stosowany jest współcześnie najczęściej. Wiąże on elementy marksowskiego podziału społeczeństwa (wyróżnienie klasy posiadającej i robotniczej) oraz pewnych cech zaobserwowanych przez Webera (społeczeństwo różnicuje się pod względem nie tylko ekonomicznym, ale też ze względu na wykształcenie, dostęp do władzy itp.).

Do klasy średniej, której udział w nowoczesnych społeczeństwach jest zdecydowanie największy, zaliczamy osoby wykonujące pracę umysłową, uzyskujące odpowiednio wysokie dochody, wyróżniające się częstszym korzystaniem z dóbr kultury niż klasa niższa. Widać więc, że stosowane współcześnie kryterium różnicowania klas ma charakter społeczno-zawodowy.

Warto zaznaczyć, że nie ma zdefiniowanych wyraźnych granic przynależności do klasy średniej, a sama definicja klasy jest często modyfikowana. Pojęcie klasy społecznej odegrało jednak bardzo istotną rolę w XIX- i XX-wiecznej socjologii, a spory definicyjne trwające współcześnie dowodzą, że jest także ważne i dzisiaj.