Społeczeństwo obywatelskie - geneza społeczeństwa obywatelskiego i jego rozwój. Opracowanie

Społeczeństwo, które potrafi samoorganizować się i podejmować określone działania w celu realizacji pewnych ważnych dla siebie celów, nazywamy społeczeństwem obywatelskim. Współcześnie, w krajach demokratycznych, społeczeństwo to znajduje liczne możliwości samoorganizacji – państwo gwarantuje możliwość zrzeszania i stowarzyszania. Społeczeństwo obywatelskie nie jest jednak wynikiem przemian ostatnich lat czy nawet wieków.

Początki społeczeństwa obywatelskiego sięgają starożytnej Grecji, gdzie bycie istotą polityczną i podejmowanie działań na rzecz całości były bardzo cenione. Dla obywateli Aten czymś bardzo ważnym było uczestniczenie w obradach Eklezji, kandydowanie na urzędy. Człowiek, który angażował się publicznie, osiągał pełnię człowieczeństwa.

Kolejnym etapem rozwoju idei społeczeństwa obywatelskiego było oświecenie – m.in. J.J. Rousseau twierdził, że pełen rozwój człowieka może przebiegać tylko, jeśli uczestniczy on w życiu  publicznym (bardziej niż w prywatnym).

Jedną z kluczowych postaci dla rozwoju koncepcji społeczeństwa obywatelskiego jest Alexis de Tocqueville, który w XIX wieku podróżował do Stanów Zjednoczonych, a wnioski płynące z tej podróży zawarł w pracy „O demokracji w Ameryce”. A. de Tocqueville zauważył, że sprawne działanie demokracji w Stanach Zjednoczonych jest możliwe dzięki bardzo dobremu zorganizowaniu społeczeństwa obywatelskiego. Amerykanie potrafią organizować się w grupy, razem podejmować działania, które byłyby nie do udźwignięcia dla poszczególnych jednostek.

Współcześnie społeczeństwo obywatelskie jest silne w krajach ugruntowanych demokracji (USA, Anglia, kraje skandynawskie), bowiem proces powstawania, budzenia w ludziach swoistego ducha obywatelskości jest dość długi. Należy tutaj zaznaczyć, że właśnie ustrój demokratyczny jest ustrojem najlepszym dla kształtowania się w ludziach obywatelskości i potrzeby działania na rzecz innych ludzi. W krajach, gdzie przez lata panowały systemy dalekie od demokratycznego, społeczeństwa wykształciły cechy znacznie odbiegające od cech społeczeństwa obywatelskiego. W takich przypadkach konieczne jest odrodzenie społeczeństwa obywatelskiego, bo tylko ono jest w stanie umocnić i usprawnić działanie systemu demokratycznego.

Przykładem kraju, w którym społeczeństwo obywatelskie jest stosunkowo słabo rozwinięte, jest Polska. Ponad 50 lat funkcjonowania systemu socjalistycznego, w którego interesie było promowanie innych zachowań niż współdziałanie i samoorganizowanie, spowodowało, że w wielu Polakach wykształciły się cechy np. nieufności, bierności, niechęci wobec przymusowych stowarzyszeń, które nie sprzyjają współcześnie odrodzeniu się społeczeństwa obywatelskiego.

Mimo przeszkód ze strony państwa, pierwsze przejawy społeczeństwa obywatelskiego można było zaobserwować już w latach 70. w postaci KOR-u (Komitetu Obrony Robotników) czy później w postaci NSZZ „Solidarność”. Pokazuje to, że już wówczas pewna grupa Polaków chciała działać razem, a co więcej – niesie nadzieję na sprawne działanie społeczeństwa polskiego w niedalekiej przyszłości.