Postęp cywilizacyjny - definicja, charakterystyka, przykłady

Cywilizacja to pojęcie oznaczające poziom rozwoju, jaki został osiągnięty przez dane społeczeństwo w określonym czasie. Wskaźnikami rozwoju jest np. stopień opanowania przyrody przez człowieka, kultura duchowa i materialna społeczności. Czym jest więc postęp cywilizacyjny? To trwające w czasie zjawisko pozytywnych przemian cywilizacyjnych – osiąganie coraz wyższego stopnia rozwoju kultury, technologii, społeczeństwa. Warto pamiętać by nie mylić pojęcia postępu z rozwojem – rozwój to zachodzące po sobie zmiany, może się on wiązać zarówno z postępem (zmianą na lepsze), jak i z regresem (zmianą na gorsze, cofnięciem rozwojowym).

Pierwsze cywilizacje sięgają czasów starożytności – cywilizacje Grecji, Egiptu, Indusu czy Bliskiego Wschodu pokazują nam, że już tysiące lat temu funkcjonowały instytucje państwowe, zajmowano się wznoszeniem wspaniałych budowli, tworzono infrastrukturę, handlowano. Warto także pamiętać, że osiągnięcia ludów starożytnych niejednokrotnie posłużyły za podstawę współczesnych rozwiązań.

Postęp cywilizacyjny był obecny zawsze – od momentu pojawienia się pierwszych społeczeństw. Współcześnie jednak, zjawisko to widoczne jest jeszcze wyraźniej – stan cywilizacji dzisiejszej i tej sprzed jeszcze kilkudziesięci lat bardzo się różni.

Przyspieszenie postępu cywilizacyjnego wiązało się z osiągnięciami technologicznymi XIX wieku. Rozpowszechnienie używania maszyny parowej zapoczątkowało wiele przemian – zarówno w gospodarce, jak i transporcie, komunikacji – a także w myśleniu o granicach możliwości człowieka. Wiek XIX i przełom XIX i XX wieku to czas dynamicznego rozwoju przemysłu, cywilizacja Zachodu rozszerzała i wzmacniała swoje wpływy prawie we wszystkich częściach świata.

Rosnąca wiara w możliwości człowieka oraz wzrost kreatywności technologicznej – przyspieszony jeszcze przez okoliczności wojenne, pozwoliły postawić pytanie, czy obrany przez cywilizację Zachodu kierunek rozwoju rzeczywiście jest postępem. Doskonalenie technologii nie zawsze idzie w parze z rozwojem szeroko pojętej kultury człowieka – kraje cywilizacji Zachodu w pewnych dziedzinach niewątpliwie odnotowują postęp (szczególnie w technologiach), natomiast w innych (wartości, moralność, kultura – kultura masowa) – często stagnację albo nawet regres.

Postęp cywilizacyjny ma przynosić ludziom lepsze życie. Przejawia się w możliwościach, wygodzie, dobrych warunkach życia itp. Zachodzące współcześnie zmiany przyniosły ogromne ułatwienia i wzrost komfortu życia (przynajmniej mieszkańcom krajów Europy czy Ameryki Północnej). Należy jednak zadać pytanie: czy współczesna łatwość życia nie będzie pewnym hamulcem przyszłego postępu? Ludzie mający szeroki dostęp do dóbr, wygód, rozrywek itp. niekoniecznie mogą czuć silną potrzebę dążenia do jeszcze lepszego życia – a jest to przecież źródłem postępu cywilizacji.