Monarchia parlamentarna a absolutna - porównanie

Monarchia parlamentarna i absolutna to dwa przeciwstawne typy monarchii, które różnią się między sobą rolą i znaczeniem króla, a także innych instytucji państwowych. Monarchia absolutna to ustrój, jaki występował m. in. we Francji w XVI, XVII, XVIII wieku, natomiast monarchia parlamentarna powstała i rozwijała się w Anglii (występowała i występuje także w innych krajach), gdzie funkcjonuje po dzień dzisiejszy.

W monarchii parlamentarnej, władza spoczywa (jak sama nazwa wskazuje) w rękach parlamentu. Rola króla jest tutaj dość znacznie ograniczona - monarcha pełni zwykle wyłącznie funkcje doradcze i reprezentacyjne, jego funkcją jest także symbolizowanie wielkości, historii, tradycji i siły kraju. Ograniczenie władzy króla w monarchii parlamentarnej zostało spowodowane koniecznością włączenia w proces rządzenia szerszej grupy bogacących się obywateli (poddanych): szlachty (arystokracji), a także mieszczan (potem także innych grup społecznych). Parlament tym samym stawał się reprezentacją woli mieszkańców danego kraju (kwestia wyborów do parlamentu), natomiast osoba króla zaczęła z czasem stawać się jedynie symbolem władzy. O monarchii parlamentarnej mówi się wręcz, że „król panuje, ale nie rządzi” - władza jest bowiem przekazywana parlamentowi i związanemu z nim rządowi na czele z premierem. 

Monarchia absolutna jest, jak wspomniano, przeciwieństwem monarchii parlamentarnej. Tutaj król nie tylko panuje, ale także i rządzi - w pełnym tego słowa znaczeniu. W jego rękach skupiona jest władza sądownicza, wykonawcza i ustawodawcza, którą realizuje za pomocą odpowiednich organów, niepochodzących z wyborów. Jeśli w ustroju monarchii absolutnej funkcjonuje wybieralny parlament, to pełni on jedynie funkcję fasadową, monarcha nie oddaje swojej władzy wybieralnym przedstawicielom ludu. 

Charakterystyczną cechą monarchii absolutnej jest także duży rozrost biurokracji związany z wyraźną centralizacją rządów. W przypadku monarchii parlamentarnej, centralizacja jest znacznie mniejsza, a wręcz dąży się do usprawniającej rządy decentralizacji.

Warto zaznaczyć, że w obu monarchiach występuje skodyfikowane prawo, tutaj jednak pojawia się kolejna różnica - kwestia tego, kto decyduje o prawie. Jak wspomniano, w monarchii absolutnej władzę ustawodawczą pełni monarcha, natomiast w monarchii parlamentarnej - parlament. Tym samym, w monarchii absolutnej najczęściej zdarza się, że akty prawne są z góry narzucane poddanym, natomiast w monarchii parlamentarnej poddani mają wpływ na ich kształt, dyskutują i głosują nad ich uchwaleniem. 

Ustrój monarchii parlamentarnej stał się jednym z pierwszych kroków, prowadzących do zwiększenia udziału ludności we władzy i kształtowaniu się nowoczesnych państw o ustroju parlamentarnym, niekoniecznie posiadających króla. Monarchia absolutna jest za to ustrojem, który nie przetrwał próby czasu, ponieważ dopuszczenie do władzy szerszych grup ludzi stało się w pewnym momencie koniecznością.