Monarchia konstytucyjna a parlamentarna - porównanie

Monarchia konstytucyjna jest ustrojem, w którym władza króla została ograniczona poprzez akty prawne, przede wszystkim - przez konstytucję. Król nadal pełni rolę dominującą, skupia większość władzy, którą realizuje poprzez wyspecjalizowane instytucje - współpracuje więc z parlamentem. W monarchii konstytucyjnej można wyróżnić jej szczególną odmianę - monarchię parlamentarną, w której władza przekazana jest parlamentowi i rządowi na czele z premierem. W monarchii parlamentarnej monarcha pełni prawie wyłącznie funkcje reprezentacyjne, mówi się, że „król panuje, ale nie rządzi”. Zdarza się także, że król w monarchii parlamentarnej pełni rolę symbolu jedności, siły, historii, również tradycji danego kraju. Kształt ustroju monarchii parlamentarnej jest bardzo zbliżony do ustroju republikańskiego - różni się od niego właściwie tylko występowaniem instytucji króla.

Jak zauważono na wstępie, podstawową różnicą między tymi ustrojami jest zakres władzy króla i udział we władzy organu wybieralnego - parlamentu. Można powiedzieć, że wprowadzenie w danym kraju monarchii konstytucyjnej, czyli dopuszczenie do wpływu na władzę dużej części społeczeństwa, stało się w wielu przypadkach krokiem wstępnym do utworzenia tam monarchii parlamentarnej lub potem republiki (czyli ustroju, w którym ciężar władzy spoczywa na przedstawicielach obywateli, i w którym nie istnieje już instytucja króla).

Jeśli chodzi o podobieństwa między monarchią konstytucyjną i parlamentarną, to obie działają w oparciu o akty prawne (duża rola konstytucji), z tym, że o ile w przypadku monarchii konstytucyjnej najwyższy akt prawny czasem bywał oktrojowany (czyli narzucony przez króla), to w monarchii parlamentarnej dochodzi do jego uchwalenia w parlamencie.

Innym podobieństwem obu monarchii jest fakt ich dzisiejszego występowania w wielu zakątkach świata. Oba ustroje, dopuszczając do władzy społeczeństwo, są tak elastyczne, że z powodzeniem mogły działać zarówno w nowożytności, jak i w czasach nam współczesnych. Przykładami krajów, gdzie występuje monarchia parlamentarna jest Wielka Brytania, Hiszpania, Norwegia, Szwecja, natomiast monarchia konstytucyjna występuje m. in. w niewielkich księstwach europejskich (np. w Monako, Liechtensteinie).