Monarchia despotyczna a absolutna - porównanie

Monarchia despotyczna i absolutna to ustroje, w których monarcha (cesarz lub król) dzierży pełnię władzy. Nazwy tych ustrojów nie są jednak synonimiczne i nie mogą być stosowane wymiennie, ponieważ prócz podobieństw, występują między nimi dość istotne różnice.

Jeśli chodzi o podobieństwa, to w przypadku obu monarchii w osobie władcy skupione są: władza wykonawcza, sądownicza i ustawodawcza, oraz, co warto podkreślić, przyjmuje się, że władze te mają ponadnaturalne, boskie źródło. Co więcej, cechą charakterystyczną analizowanych monarchii jest mocno zhierarchizowane społeczeństwo – w monarchii despotycznej wyróżnia się grupę kapłanów, urzędników, żołnierzy, chłopów itp., natomiast w monarchii absolutnej – np. grupy: arystokracji, mieszczan, duchowieństwa, chłopów. Kolejną cechą wspólną dla obu monarchii jest scentralizowany model rządów, występowanie rozbudowanej administracji i biurokracji (w przypadku monarchii despotycznej – administracja jest rozbudowana jak na warunki starożytności).

Poza wspomnianymi podobieństwami, obie monarchie różnią się w dość znaczny sposób. Po pierwsze, są one właściwie dla odmiennych okresów historii. Monarchia despotyczna była często spotykana w starożytności (tu doskonałymi przykładami mogą być: Egipt pod rządami Faraonów, czy królestwa Żyznego Półksiężyca – Asyria, Persja, Babilonia), natomiast monarchia absolutna to ustrój właściwy dla krajów Europy Zachodniej czasów nowożytnych (przede wszystkim XVII, XVIII wiek we Francji). W związku z różnicami czasowymi występowania obu monarchii, pojawia się kwestia kodyfikacji prawa. Tym samym, kolejną różnicą między monarchiami jest obecność skodyfikowanego prawa (w monarchii absolutnej) lub jego brak (w monarchii despotycznej). W monarchii absolutnej król nie stoi ponad uznanym przez tradycję prawem, np. nie może on zmienić procedury dziedziczenia tronu, natomiast w monarchii despotycznej wola władcy nie była niczym ograniczona, swobodnie decydował on o wszystkich kwestiach funkcjonowania kraju, o życiu i śmierci swoich poddanych.

Następną różnicą między monarchiami jest rola władcy, jaką odgrywa w lokalnej religii. W przypadku monarchii despotycznej zdarzało się, że władca był uznawany za istotę boską lub za boskiego potomka i sprawował nieograniczoną władzę wraz z kapłanami (znaczenie kapłanów było wówczas bardzo duże). Jednocześnie, despotyczny władca był też najwyższym kapłanem. W ustroju monarchii absolutnej monarcha traktował siebie nie jako kapłana czy zwierzchnika lokalnej religii, ale jako najwyższego urzędnika, którego głównym zadaniem jest zarządzanie scentralizowanym państwem.