Stan nadzwyczajny - definicja, przykłady. Stan nadzwyczajny w Polsce

Stan nadzwyczajny jest terminem, który oznacza reżim państwowy i sytuację prawną, która zmierza do zażegnania zagrożeń ze strony różnorodnych zjawisk mogących wpływać na bezpieczeństwo państwa. Podczas stanu nadzwyczajnego mamy do czynienia z sytuacją, kiedy konstytucyjne metody zawodzą, a jedynym rozwiązaniem jest wprowadzenie stanu nadzwyczajnego. W terminologii bezpieczeństwa publicznego stan nadzwyczajny posiada podstawę prawną, o której jest mowa w Konstytucji RP w rozdziale XI, który jest poświęcony zagadnieniom stanu nadzwyczajnego. Art. 228 pkt 1 mówi, że: 

„W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.”

Ustawa określa jasno i precyzuje dobitnie na jakich warunkach może zostać wprowadzony stan nadzwyczajny. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony za pomocą rozporządzenia tylko za pomocą uprzedniej ustawy, której treść jest podawana do wiadomości publicznej. 

Działania podczas stanu nadzwyczajnego podejmowane są w oparciu o rzeczywiste zagrożenie i nie mogą przekraczać swoich uprawnień. Podczas trwania stanu nadzwyczajnego nie ma możliwości zmiany konstytucji ani też ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu. 

W przypadku zagrożenia z zewnątrz konstytucja mówi w art. 229:

„W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa.”

Dodatkową podstawą prawną regulującą stan nadzwyczajny są ustawy:

- ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym,

- ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej,

Stan nadzwyczajny jest stanem wyjątkowego zagrożenia. Państwo ma obowiązek zapewnienia szczególnych środków prawnych, które takie zagrożenie zminimalizują. Wyróżniamy trzy stany nadzwyczajne:

- stan klęski żywiołowej,

- stan wojenny,

- stan wyjątkowy.

Stany nadzwyczajne wprowadzane są za pomocą racjonalnej oceny faktów i zgodnie z przepisami, które na to zezwalają. Musi więc istnieć realne zagrożenie, które można uznać za powód do powołania stanu nadzwyczajnego.