Kościół - Deklaracja z Balamand - geneza, postanowienia

30 listopada 1979 roku w Konstantynopolu papież Jan Paweł II i patriarcha Konstantynopola Dymitr I podjęli decyzję o powołaniu do życia Międzynarodowej Komisji Wspólnej do spraw Dialogu Teologicznego między Kościołem rzymskokatolickim a Kościołem prawosławnym, w skład której mieli wejść hierarchowie kościelni i teologowie. 

Miała ona na celu podjąć działania, które zbliżyłyby oba kościoły, m.in. poprzez próby wyjaśnienia spornych kwestii między nimi. Do chwili obecnej odbyło się już kilkanaście jej sesji, m.in. w Patmos, Monachium, Baltimore i Belgradzie. Pierwsze lata działalności Komisji to okres rozmów na temat różnic teologicznych, dopiero na początku lat 90-tych zdecydowano, iż należy skupić się na wypracowaniu drogi do jedności obu kościołów. Na spotkaniu we Freising (1990) poczyniono pierwsze kroki w tym kierunku – uznano, iż uniatyzm nie jest zadowalającą metodą na osiągnięcie jedności. 

Kolejne sesje upłynęły pod znakiem przygotowań do sporządzenia dokumentu, który jasno określiłby te sposoby. Efektem końcowym była wydana na odbywającej się w Libanie w dniach 17–24 czerwca 1993 roku siódmej sesji plenarnej Komisji Wspólnej Deklaracji z Balamand. Dokument zatytułowany „Unionizm, dawna metoda poszukiwania jedności, a dzisiejsze poszukiwania pełnej komunii” przyjęto 23 czerwca tegoż roku.

Deklaracja z Balamand za podstawowe uznała dwa stwierdzenia – pierwsze mówi, iż najważniejszym celem jest podjęcie próby osiągnięcia zjednoczenia Kościoła powszechnego, drugie natomiast zwraca uwagę na fakt, iż Kościół rzymskokatolicki i Cerkiew prawosławna są kościołami pokrewnymi. Zasadniczo dokument składa się z trzech większych rozdziałów: Wprowadzenie, Podstawy eklezjologiczne oraz Zasady praktyczne. Każdy z nich odnosi się do innego aspektu zagadnienia. 

W pierwszym ustępie podkreśla się, iż istnieje jeden Kościół powszechny, na który składają się zarówno Kościół rzymskokatolicki, jak i Kościół prawosławny. Są one połączone ważnymi więzami, m.in. Eucharystią i dziedzictwem apostolskim. Określono tutaj również metodę wypracowywania jedności – mówił o tym następujący fragment tekstu: „ekumeniczny wysiłek siostrzanych Kościołów Wschodu i Zachodu, zakorzeniony w dialogu i modlitwie jest poszukiwaniem doskonałej i pełnej komunii, która nie jest ani wchłonięciem, ani połączeniem, lecz spotkaniem w prawdzie i miłości”. Z kolei w drugiej części dokumentu przedstawiono dzieje stosunków prawosławno-katolickich, a także zadeklarowano, iż obie strony zrezygnują z takich metod osiągania jedności jak uniatyzm oraz prozelityzm. Wreszcie ostatni z rozdziałów tworzy wytyczne dla duchowieństwa, według których należy postępować w pracy duszpasterskiej. Wśród tych wskazówek wymienia się m.in. lojalność, wyrzeczenie się wrogości, ugodę oraz współpracę przy sprawowaniu liturgii i organizowaniu różnego typu akcji charytatywnych.

Deklaracja z Balamand była jednym z ważniejszych aktów, który zacieśnił stosunki obu kościołów. Jego treść stanowiła pewien wypracowany kompromis mający stać się fundamentem dla dalszych działań na rzecz ekumenizmu.