NAM - Ruch Państw Niezaangażowanych - działalność, kompetencje, członkowie Ruchu

NAM – Non-Aligned Movement, czyli Ruch Państw Niezaangażowanych – to blok złożony z ponad stu neutralnych krajów. Powstał na przełomie lat 40. i 50. XX wieku jako odpowiedź na panującą wówczas zimną wojnę. Świat starano się podzielić na dwa obozy – kapitalistyczny, proamerykański blok zachodni oraz socjalistyczny, proradziecki blok wschodni. Każda ze stron starała się zjednać sobie państwa, które nie przynależały do żadnego z bloków. W ten sposób powstał tak zwany „trzeci świat”, termin dziś błędnie używany w celu określenia niskiego poziomu rozwoju krajów afrykańskich.

Proces tworzenia organizacji zapoczątkował Jawaharlal Nehru – ówczesny premier Indii (które uzyskały niepodległość w roku 1947). Pomysł ruchu oparł na przesłaniu Mahatmy Gandhiego – twórcy, między innymi, idei pacyfizmu.

Należy pamiętać, że czasy powojenne to postęp dekolonizacyjny, dzięki któremu setki państw uzyskały niepodległość. Właśnie te kraje miały największy problem z zaangażowaniem w zimną wojnę. Stany Zjednoczone i ZSRR starały się przeciągnąć poszczególne państwa na swoją stronę, te jednak miały o wiele większy problem. Podległość kolonialna sprawiła, że były one słabo rozwinięte przemysłowo i gospodarczo w porównaniu do reszty świata. Były rónież słabe, nieporadne, ale chciały zostać uznane za równoprawnych uczestników międzynarodowego życia politycznego. Właśnie NAM, czy też RPN, miał służyć ich wybiciu się.

Do Nehru dołączyli Josip Broz Tito, przywódca komunistycznej Jugosławii, której kontakt z blokiem wschodnim nie był najlepszy oraz Gamal Abdel Naser – prezydent Egiptu – i Ahmed Sukarno – prezydenta Indonezji.

18 kwietnia 1955 roku rozpoczęła się konferencja w Bandungu. Nazwana została przez jej uczestników „pierwszą konferencją ludów kolorowych w historii ludzkości”. Poruszano na niej problem krajów Azji i Afryki, które wydostawały się spod panowania kolonialnego i oficjalnie powołano Ruch Państw Niezaangażowanych. W trwającej do 24 kwietnia konferencji uczestniczyło 29 państw (w tym 6 jeszcze podległych). Spotkanie okazało się bardzo obiecujące. Poza poparciem Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz nawoływaniem do natychmiastowego zniesienia kolonializmu udało się stworzyć dziesięciopunktową deklarację państw uczestniczących.

Kolejna konferencja odbyła się w Belgradzie, w roku 1961. Uczestniczyło w niej 25 państw (Jugosławia i Kuba dołączyły do afrykańsko-azjatyckiego grona) – tym razem głównym tematem była aktywizacja członków Ruchu. Chciano, by „niezaangażowanie” odnosiło się jedynie do uczestnictwa wojskowego we wschodnim bądź zachodnim bloku. Miano natomiast czynnie uczestniczyć w tworzeniu nowego ładu.

Ruch bardzo szybko zdobywał popularność – trzy lata później w konferencji uczestniczyło już 47 państw (Kair 1964). W pewnym momencie ideologia ruchu uległa znaczącej zmianie. Nadal opierano się na dekolonizacji, jednak coraz częściej pojawiały się hasła zbieżne z radzieckimi. Ponadto przywódcy tacy jak Castro czy Kadafi wspierali blok wschodni, co zaprzeczało ideologicznemu przesłaniu ruchu. Mimo złamania podstawowej reguły, nadal jednak organizowano spotkania państw niezaangażowanych. W 1979 roku w konferencji w stolicy Kuby – Hawanie – udział wzięło aż 134 państwa, mimo iż omawiano wówczas jedynie teoretyczne zagadnienia, do których większość państw członkowski zupełnie się nie stosowała.

Organizacja właściwie utraciła sens swego istnienia w roku 1989, kiedy komunizm w ZSRR zaczął chylić się ku upadkowi. Już po tym zdarzeniu na konferencjach w latach 90. poruszono więc temat nowych celów, do których dążyć powinny państwa członkowskie. Co jednak jasne – w zależności od regionu, mają one różne potrzeby i interesy, co niemal uniemożliwia osiągnięcie porozumienia w tej sprawie.