Wojna domowa w Grecji - przyczyny, geneza. Wojna domowa w Grecji 1946-1949

Wojna domowa w Grecji składała się z dwóch faz – pierwsza część konfliktu to działania prowadzone od grudnia 1944 r. do stycznia 1945 r., druga faza wojny rozgrywała się w latach 1946–1949. Konflikt toczył się pomiędzy siłami rządowymi, konserwatywną prawicą, wspomaganą przez Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone a siłami komunistycznymi, które zorganizowały DSE (Demokratyczne Wojsko Grecji), częściowo wywodzili się spośród części kombatantów lewicowego ruchu oporu EAM-ELAS.

Geneza konfliktu sięga czasów okupacji Grecji przez Niemców i Włochów podczas II wojny światowej. Zastanawiając się nad konfliktem w Grecji, należy przeanalizować polityczne życie tego kraju w XX-leciu międzywojennym. W 1918 r. w Grecji powstała Socjalistyczna Partia Robotnicza Grecji (SEKE), która odwoływała się do marksistowskich haseł o rewolucji proletariackiej. W 1920 r. SEKE stała się członkiem Międzynarodówki Komunistycznej. W 1924 r. SEKE zmieniło swoją nazwę na Komunistyczną Partię Grecji (KKE).

W przedwojennej Grecji komuniści nie posiadali znaczącego poparcia wśród konserwatywnego społeczeństwa greckiego. Innym powodem niepopularności komunistów w Grecji było ich stanowisko wobec Macedonii Egejskiej – komuniści popierali inicjatywę budowy wolnej Macedonii w ramach przyszłej Komunistycznej Federacji Bałkańskiej. Grecy byli wzburzeni stanowiskiem komunistów, z tego powodu w 1936 r. złagodzili swoje zdanie, mówiąc o potrzebie stworzenia szerokiej autonomii dla greckich Macedończyków.

Z czasem KKE zaczęli kierować agenci ze Związku Sowieckiego, partia ta stała się ugrupowaniem realizującym sowieckie dyrektywy. Aspiracjom komunistycznym przeciwstawił się generał, konserwatysta Ioannis Metaxas. Generał widząc kryzys polityczny w kraju, w 1936 r. zdecydował się przejąć władzę w Grecji. Miał on poparcie króla Jerzego II Glücksburga i armii. Reżim generała Metaxasa przywrócił wewnętrzną równowagę w kraju skutecznie neutralizując komunistów. W wyniku agresji włosko-niemieckiej w 1941 r. Grecy skapitulowali, w tym samym roku zmarł generał Metaxas. Przygotowana do konspiracji była KKE, w 1941 r.stworzyła Narodowy Front Wyzwolenia (EAM), organizację podziemną, oficjalnie koalicyjną, jednak komuniści mieli nad nią kontrolę.

Po wojnie komuniści zapowiadali przejęcie władzy w kraju. Przywódcą EAM został sekretarz generalny KKE Georgios Siantos. EAM została wzmocniona przez ludzi o proweniencji niekomunistycznej, było to efektem skutecznej propagandy komunistów, którzy mobilizowali do walki z okupantem. Zbrojnym ramieniem EAM została utworzona w 1942 r. Narodowa Ludowa Armia Wyzwoleńcza (ELAS). Aby zasilić ELAS rekrutami, komuniści posługiwali się wyrafinowanymi metodami, propagandą, co pozwoliło im stworzyć liczną i silną armię. ELAS, aby przejąć władzę w powojennej Grecji, pozbywała się innych niepodległościowych ugrupowań podziemnych, zniszczyła republikańską EKKA, Obrońców Północnej Grecji (YVE), zdziesiątkowała także republikanów zorganizowanych w EDES, którzy byli podporządkowani oficjalnym władzom Grecji działającym na emigracji w Londynie .

Komuniści na zajętych przez siebie terenach w marcu 1944 z utworzyli Polityczny Komitet Wyzwolenia Narodowego (PEEA), który pełnił funkcję greckiego rządu; był opozycyjny do rządu na emigracji. We wrześniu 1944 r. Niemcy zaczęli wycofywać się z Grecji, po ich wycofaniu – w Grecji wylądowały wojska brytyjskie. W Atenach utworzono koalicyjny Rządu Jedności Narodowej, który rozpadł się po kilku miesiącach, dlatego że komuniści nie godzili się na rozbrojenie swego zbrojnego ramienia – ELAS. 3 grudnia 1944 wybuchły w Atenach rozruchy, które zapoczątkowały 1 etap wojny domowej. Brytyjskie siły zdołały nie bez trudności zapanować nad sytuacją w kraju. Jednak komuniści musieli pogodzić się z odniesioną przez siebie porażką. W lutym 1945 przystąpili oni do negocjacji.