Prezydent Gabriel Narutowicz - charakterystyka prezydentury Gabriela Narutowicza. Opracowanie

Po odzyskaniu przez Polskę Niepodległości 11 listopada 1918 r., a następnie po zwycięstwie w wojnie polsko-bolszewickiej w 1922 r., nastąpiła konieczność konsolidacji władzy w państwie i budowy ustroju II Rzeczpospolitej. Dotychczas władza pozostawała w rękach szybko zmieniających się rządów powoływanych przez bardzo podzielony parlament. W lutym 1919 r. uchwalono Małą Konstytucję (według jej zapisów władzę wykonawczą pełnił rząd i marszałek), natomiast dwa lata później – Konstytucję tzw. marcową, które stanowiły podstawę funkcjonowania głównych organów państwowych. Konstytucja marcowa uchwalona 17 marca 1921 r. wprowadzała w Polsce urząd prezydenta (jego kompetencje były jednak dość znacznie ograniczone).

Pierwsze wybory prezydenckie w II RP odbyły się dopiero pod koniec 1922 roku – Zgromadzenie Narodowe (czyli obie izby parlamentu) dokonywały wyboru pośród kilku zgłoszonych kandydatów, m.in. Stanisława Wojciechowskiego, Ignacego Daszyńskiego, Jana Baudouina de Courtenay'a, którzy odpadli podczas kolejnych głosowań. W ostatniej turze wyborów posłowie musieli wybrać prezydenta spośród dwóch kandydatów – Gabriela Narutowicza i Maurycego hr. Zamoyskiego. O zwycięstwie Gabriela Narutowicza zadecydowały głosy poparcia mniejszości narodowych, PSL „Piast” i partii lewicowych.

Zwycięstwo Narutowicza zaskoczyło polską prawicę, która spodziewała się łatwego sukcesu własnego kandydata – Maurycego hr. Zamoyskiego. Spowodowało to burzę w ówczesnej prasie – Narutowiczowi zarzucano ateizm, zaangażowanie w masonerii, akcentowano także, że poparcie zdobył wśród mniejszości narodowych. Agresywna kampania prasowa doprowadziła nawet do rozruchów ulicznych, które rozpoczęły się po zaprzysiężeniu Narutowicza na urząd prezydencki 11 grudnia 1922 r.

Warto zaznaczyć, że Gabriel Narutowicz nie spodziewał się wyboru na prezydenta, nie chciał także być uważany za reprezentanta mniejszości czy lewicy polskiej, na jakiego kreowały go ugrupowania prawicowe (narodowe i związane z katolicyzmem). W celu odcięcia się od ataków na swoją osobę spotkał się z kardynałem Aleksandrem Kakowskim, przedstawicielem chadecji, z którym dyskutował o możliwości utworzenia nowego rządu. Co więcej, szukał także porozumienia z prawicą poprzez propozycję teki ministerialnej dla Maurycego hr. Zamoyskiego.

Prezydent Gabriel Narutowicz sprawował urząd zaledwie przez 5 dni – 16 grudnia 1922 r. w czasie wizyty w warszawskiej Zachęcie został zastrzelony przez Eligiusza Niewiadomskiego – fanatyka związanego z polską prawicą.