Wielkie Księstwo Poznańskie - ustrój, historia sytuacja gospodarcza pod zaborem pruskim

Po trzech zaborach dokonanych przez Austrię, Rosję i Prusy z map Europy zniknęła wolna, niepodległa i suwerenna Rzeczpospolita. Nie znaczy to jednak, iż Polacy nie posiadali żadnej namiastki państwa. Wręcz przeciwnie - takie namiastki dla nich tworzono, by w owej mistyfikacji odepchnąć ich od walki o prawdziwą niepodległość i suwerenność. Jedną z takich namiastek dawały Polakom Prusy, które utworzyły z części swojego zaboru Wielkie Księstwo Poznańskie (pierwotnie Wielkie Xięstwo Poznańskie). Nie było to jednak państwo odrębne, a jedynie pewna, mocno ograniczona autonomia w ramach państwa Prus. Zresztą owa autonomia z czasem ulegała kolejnym ograniczeniom, choćby po powstaniu listopadowym w roku 1831. Została ona zniesiona po powstaniach wielkopolskich z lat 1846 oraz 1848. Warto przedstawić jak wyglądało owe Wielkie Księstwo Poznańskie oraz na jakich zasadach działało.

Wielkie Księstwo Poznańskie zajmowało terytorium o powierzchni 28.951 km2, a zamieszkiwało je około 776 tysięcy osób (dane z roku 1815). Etnicznie owa ludność to przede wszystkim Polacy, Niemcy oraz Żydzi.

Władcą Wielkiego Księstwa Poznańskiego był król pruski, przy czym miał go reprezentować książę-namiestnik (i właściwie przez cały okres istnienia tego urzędu funkcję tą pełnił Antoni Henryk Radziwiłł). Książę-namiestnik pełnił przede wszystkim funkcje reprezentacyjne oraz honorowe. Również powołany w 1824 roku do życia Sejm Wielki Księstwa Poznańskiego pełnił przede wszystkim funkcje o charakterze doradczym. W jego skład wchodzili posłowie pochodzący z wyborów prowadzonych pośród właścicieli dóbr ziemskich (stąd pochodziło 22 posłów), a także posłowie pochodzący z wyborów prowadzonych pośród właścicieli dóbr miejskich (z owych wyborów pochodziło kolejnych 16 posłów) oraz posłowie pochodzący z wyborów bezpośrednich, których uczestnikami byli mieszkańcy gmin (w ten sposób dobierano kolejnych 8 posłów). Ponadto, w skład Sejmu Wielkiego Księstwa Poznańskiego wchodziło kilku nielicznych członków dziedzicznych. Jeśli chodzi o nadzór nad administracją państwową, to za jej pełnienie był odpowiedzialny tzw. prezes księstwa, który działał z nadania i mianowania przez rząd w Berlinie.

Początkowo Polacy mogli używać języka ojczystego na równi z językiem niemieckim. Jednakże wraz z upadkiem powstania listopadowego z lat 1830-1831, władze Prus zdecydowały się podjąć akcję germanizacyjną ludności polskiej, a wkrótce podjęto się działań zmierzających do odsunięcia szlachty oraz duchowieństwa od wpływów jakie wywierali na społeczeństwo (działo się to za czasów naczelnego prezesa księstwa, E. H. Flotwell`a). W roku 1833 germanizacja postępowała nadal, zlikwidowano wówczas zakony i odsunięto szlachtę od wpływów, jakie posiadała na obsadę urzędów w administracji terenowej. Po roku 1842 wprowadzono do szkół elementarnych język niemiecki, zwiększono liczbę urzędników niemieckiego pochodzenia, a wreszcie podjęto się zwiększenia napływu na te tereny niemieckich kolonistów. Dalsze kroki germanizacyjne podejmowano po powstaniu wielkopolskim, kiedy to włączono większą część Wielkiego Księstwa Poznańskiego do Prus, oraz po powstaniu styczniowym, kiedy to nasiliły się niemieckie akcje antypolskie (np. słynny, promowany przez Otto Bismarcka tzw. Kulturkampf).