PKWN - Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego - manifest, utworzenie, przewodniczący

Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego powstał w Moskwie dnia 21 lipca 1944 roku. Do wiadomości publicznej fakt jego powstania podano jednak z opóźnieniem. Oficjalna wiadomość o powołaniu PKWN to 22 lipca 1944 roku, a miejsce: Chełm Lubelski (zejęty przez sowiecka armię 22 lipca). Na czele stanął Edward Osóbka-Morawski, gen. Michał Rola-Żymierski otrzymał natomiast resort obrony narodowej i zwierzchnictwo nad Wojskiem Polskim, utworzonym z Armii Ludowej i Armii Polskiej w ZSRR.

„Manifest PKWN do narodu polskiego" (taki to tytuł nadała mu rozgłośnia moskiewska) nie mówił jeszcze o tym, jaki będzie przyszły ustrój Polski. Nie chciano zrażać żadnych środowisk, więc stwierdzono tylko, że - do czasu uchwalenia nowej konstytucji - państwo będzie opierało się na tej z 17 marca 1921 roku. Jednocześnie konstytucję z kwietnia 1935 określano jako faszystowską. W programie PKWN znalazła się także wzmianka o reformie rolnej - parcelacji miały ulec majątki, których obszar przekraczał 50 hektarów. W kwestii propagandowo - politycznej odmawiano rządowi londyńskiemu praw do legalnego funkcjonowania,  oskarżając go jednocześnie o hamowanie walki z nazistami. Manifest zawierał także słowo o polskich granicach - wyraźnie mówiono o przyłączeniu zarówno Pomorza, jak i Śląska Opolskiego, natomiast dalszym ustaleniom pozostawiano kwestię granicy wschodniej.

Pierwszym ważnym dokumentem podpisanym przez PKWN, który reprezentował podpisem Edward Osóbka-Morawski było porozumienie z ZSRR, reprezentowanym przez Wieczesława Mołotowa. Na mocy porozumienia zwierzchnictwo nad działaniami wojennymi obejmował naczelny wódz radziecki, a wszystkie wykroczenia przeciwko Armii Czerwonej miały być sądzone nie przez polskie władze, a moskiewskie. Armia Czerwona miała także otrzymywać od polskiej strony wszelką możliwą pomoc.

PKWN liczył 15 członków: 5 z KRN oraz 10 z ZPP (Związek Patriotów Polskich, utworzony w 1943 roku w ZSRR). Już to określało faktyczny charakter rządu - jego kręgosłupem byli ludzie podlegli Stalinowi. Stalin przygotowywał w ten sposób grunt pod przyszły ustrój Polski, który miał zostać wprowadzony po zwycięstwie nad hitlerowskimi Niemcami. I to było główne znaczenie Komitetu. Już w lipcu Stalin mówił do Churchilla, że rząd radziecki nawiąże kontakty właśnie z PKWN. Zaznaczał przy tym, że oczywiste, że nie jest to jeszcze rząd, ale też wyraził nadzieję, że niebawem uda się na jego podstawie wyłonić „demokratyczne władze".

PKWN funkcjonował do 31 grudnia 1944 roku, kiedy to został przekształcony w Rząd Tymczasowy, co oficjalnie miało oznaczać uniezależnienie od ZSRR i realną konkurencję dla rządu londyńskiego.