Wojskowa umowa polsko-francuska (1940)

Po klęsce w kampanii wrześniowej i zajęciu całego terytorium państwa polskiego przez armię niemiecką od zachodu i radziecką od wschodu, polska armia przestała praktycznie istnieć. Duże straty w bezpośrednich walkach z najeźdźcami, spora liczba rozbrojonych przez Armię Czerwoną zdezorientowanych oddziałów polskich na Kresach, ewakuacja części żołnierzy Wojska Polskiego na Węgry i do Rumunii oraz partyzancki charakter prowadzonych działań przez pozostałych w kraju żołnierzy, dopełnił na Zachodzie obraz agonii państwowości polskiej.

Od niemal samego początku swojego istnienia emigracyjny rząd polski z gen. Władysławem Sikorskim na czele podejmował starania o utworzenie namiastki Wojska Polskiego przy armii któregoś z państw alianckich. Jednak przekonani o swojej sile oraz pewni faktu ostatecznego zwycięstwa nad hitlerowcami, przywódcy zachodnich mocarstw nie byli przekonani, co do konieczności formowania odrębnych polskich oddziałów. Dodatkowe wątpliwości budziła u nich sprawa lojalności oraz realnej wartości bojowej ewentualnych korpusów polskich walczących u boku ententy. Głównie dlatego negocjacje i rokowania gen. Sikorskiego z poszczególnymi rządami europejskimi były długotrwałe i niełatwe.

Dopiero 4 stycznia 1940 r. udało się dojść do porozumienia ze stroną francuską. Na mocy umowy zawartej w tym dniu przez gen. Sikorskiego z rządem francuskim, Polacy zyskali możliwość tworzenia na terenie Francji własnych formacji wojskowych. Powstałe w wyniku mobilizacji głównie ochotników i pozostałości regularnej armii polskiej, oddziały miały być podporządkowane dowództwu francuskiemu.

Pomimo braku elementarnego wyposażenia oraz niewielkich możliwości rekrutacyjnych do lipca 1940 r. we Francji działały już trzy polskie samodzielne jednostki taktyczne: 1 Dywizja Grenadierów pod dowództwem gen. Bronisława Ducha oraz 2 Dywizja Strzelców Pieszych gen. Bronisława Prugar-Ketlinga oraz Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich z gen. Zygmuntem Szyszko-Bochuszem. Trwały również ostateczne starania do uformowania dwóch kolejnych dywizji piechoty oraz 10 Brygady Kawalerii Pancernej gen. Stanisława Maczka. Do listopada udało się utworzyć i zaangażować w działania na froncie (m. in. w kampanii norweskiej – bitwa pod Narvik oraz w obronę Francji przed ofensywą niemiecką) już wszystkie wspomniane cztery dywizje piechoty, jedną samodzielną brygadę oraz jedną dywizję pancerno-motorową. Ponadto we francuskiej Syrii udało się utworzyć Samodzielną Brygadę Strzelców Karpackich pod dowództwem gen. Stanisława Kopańskiego. Oprócz wojsk lądowych, umowa ze stycznia 1940 r. przewidywała również tworzenie podstaw polskiego lotnictwa oraz marynarki wojennej.

Wkrótce cały świat mógł przekonać się o wielkiej wartości bojowej polskiego żołnierza. Mimo tymczasowego braku polskiego bytu państwowego wojska polskie aktywnie uczestniczyły w walkach na niemal wszystkich frontach II wojny światowej, dzięki czemu zjednały sprawie polskiej przychylność przywódców państw alianckich, co zaowocowało utworzeniem niepodległego państwa polskiego po zakończeniu działań wojennych w maju 1945 r.