Różnorodność cywilizacji świata w przeszłości i obecnie

Pojęcie cywilizacji jest jednym z tych, które, choć intuicyjnie uzasadnione i zrozumiałe, umykają formalnym definicjom.

Mianem cywilizacji przyjęło się określać poziom rozwoju społeczeństwa w danym okresie dziejów. Forma organizacji owego społeczeństwa, jego zasięg terytorialny i kultura – wszystko to pozwala wskazać na podobieństwa i różnice między danymi społecznościami. Tak zdefiniowane pojęcie cywilizacji jest pojęciem szerszym niż naród.

Pierwsze cywilizacje uformowały się ze społeczności pasterskich i rolniczych ok. 6000 lat temu. Nie wiemy, jakie były tego przyczyny. Szczególnie inspirujące są dwie teorie wyjaśniające przejście od wolnego do bardziej zorganizowanego trybu życia. W myśl pierwszej, cywilizacja jest wynikiem specjalizacji, którą umożliwił szybki rozwój rolnictwa. Nadwyżki pożywienia sprawiły, że nie wszyscy członkowie danej społeczności musieli uprawiać ziemię – powstała okazja, by eksploatować inne dziedziny, co dodatnio wpłynęło na rozkwit rzemiosła, sztuki, religii.

Druga teoria wskazuje na środowisko jako czynnik wymuszający postęp. 60 wieków temu panowała susza. Ludzie zostali zmuszeni do porzucenia swych dawnych siedzib i przeniesienia się w pobliże wielkich rzek...