Wyścig zbrojeń po II wojnie światowej - USA-ZSRR

Zakończenie II wojny światowej położyło kres walkom zbrojnym na całym świecie, ale równocześnie rozpoczęło zakrojony na jeszcze szerszą skalę konflikt ideologiczny pomiędzy dwoma przeciwstawnymi i zwalczającymi się blokami: komunistycznym pod przewodnictwem Związku Radzieckiego oraz kapitalistycznym ze Stanami Zjednoczonymi na czele. Świat podzielił się wówczas na dwa obozy, co znalazło swoje odzwierciedlenie w powstaniu potężnych systemów międzynarodowych sojuszów skupionych wokół Waszyngtonu oraz Moskwy. Państwa demokratyczne (USA, Europa Zachodnia) utworzyły w 1949 r. tzw. Pakt Północnoatlantycki (NATO), czyli polityczno-wojskową organizację wzajemnej pomocy w razie agresji ZSRR. W odpowiedzi na konsolidację Zachodu Moskwa podpisała z państwami Europy Wschodniej pozostającymi w jej strefie wpływów tzw. Układ Warszawski w 1955 r.

Permanentny stan napięcia w stosunkach międzynarodowych oraz otwartą rywalizację ideologiczną pomiędzy przeciwnymi blokami otrzymał od historyków wymowną nazwę „zimna wojna”. Nieodzownym jej elementem stał się prowadzony przy użyciu ogromnych nakładów finansowych wyścig zbrojeń, w którym prym wiodły rządy Stanów Zjednoczonych i ZSRR. Nieustanne dążenie do posiadania większej ilości śmiercionośnej broni atomowej oraz udoskonalanie kolejnych sposobów jej przenoszenia (wyrzutnie lądowe, bombowce, łodzie podwodne) w myśl obowiązującej wówczas doktryny odstraszania postawiły ludzkość II połowy XX w. na skraju wojny atomowej.

Wspomniana wyżej doktryna odstraszania przeciwnika była swoistym paradoksem, ponieważ docelowo dążyła do utrzymania stanu względnego pokoju na świecie poprzez gwałtowny i masowy rozwój potencjałów militarnych obu państw. Wytworzyła się wówczas niebezpieczna sytuacja, w której jeden pomniejszy międzynarodowy incydent mógłby doprowadzić do użycia broni nuklearnej, które to użycie rozpoczęłoby zgubny dla ekosystemu Ziemi i ludzkości łańcuch kolejnych ataków z użyciem broni masowej zagłady. Ewentualne użycie bomby atomowej w globalnym konflikcie niosłoby za sobą katastrofalne, nieodwracalne wręcz skutki.

W pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej monopol na posiadanie broni nuklearnej miały Stany Zjednoczony, które po raz pierwszy użyły jej w czasie walk z Japonią w sierpniu 1945 r. Jednak dość szybko technologie jej produkcji przeniknęły do Związku Radzieckiego, który chcąc utrzymać swój niepodważalny dotąd status supermocarstwa, postanowił niezależnie od USA rozpocząć swój program badań jądrowych i już w 1949 r. posiadał swoją własną uzbrojoną głowicę atomową. Wkrótce zaczął na świecie tworzyć się tzw. klub atomowy, do którego należały państwa posiadające w swoich arsenałach tę śmiercionośną broń – w 1952 r. przystąpiła do niego Wielka Brytania, w 1960 r. Francja, w 1964 r. Chiny, a do końca XX w. również Indie, Pakistan, Korea Północna, Iran oraz hipotetycznie Izrael. Szczególnie napięta sytuacja pomiędzy państwami znajdującymi się na końcu tej listy groziła nieopatrznym użyciem broni atomowej w jednym z lokalnych konfliktów – ciągłe zagrożenie zbrojnego konfliktu Indii z Pakistanem.

Narastające niepokoje oraz niezdrowa rywalizacja w dziedzinie zbrojeń jądrowych zostały nieznacznie zahamowane przez podejmowane już w latach 70. przez rządy USA i ZSRR próby międzynarodowych porozumień (np. SALT) sankcjonujących skalę i wielkość posiadanych arsenałów nuklearnych.

Jednak fakt, iż nie wszystkie kraje skore są do uznania narzuconych odgórnie dyrektyw w kwestii prowadzonych przez siebie programów atomowych (Korea, Indie) nie pozwolił w przeszłości oraz wciąż nie pozwala na ostateczne rozwiązanie problemu zagrożenia globalnym konfliktem atomowym.