Sztuka gotycka - Późny gotyk w architekturze i sztuce - charakterystyka

Styl gotycki w architekturze przez cały okres swojego rozkwitu, tzn. w wiekach XII-XV nie pozostawał jednolity i ulegał ciągłym ewolucjom i zmianom. Według historyków sztuki cały okres można podzielić na trzy odrębne, zasadnicza różniące się od siebie fazy: wczesną (od połowy XII do początku XIII wieku), dojrzałą (od XIII do początku XV wieku) oraz późną (przełom XV i XVI wieku). Oprócz podziału czasowego, gotyk zachowuje swoje charakterystyczne, nieco odmienne od ogólnie przyjętych wzorców, cechy na terytoriach poszczególnych państw. Nieco inaczej rozwijał się w swojej kolebce, czyli we Francji niż np. w Anglii czy na terenie Cesarstwa Niemieckiego.

Okres późnego gotyku w Europie zbiegł się w czasie licznymi epidemiami oraz powszechnie panującą biedą, kiedy w filozofii dominował nurt mistyczny. Wtedy to także stopniowo co raz większą pozycję oraz co raz rozleglejszy zakres przywilejów zyskuje mieszczaństwo, dzięki czemu sztuka gotycka zyskuje nowych majętnych mecenasów i ma możliwość dynamicznego rozwoju. Ze względu na coraz silniejsze więzi narodowe, w poszczególnych krajach europejskich gotyk ewoluuje w nieco inny sposób, przybierając charakterystyczne dla poszczególnych regionów formy. Pojawiają się wówczas pierwsze prywatne kaplice do nabożeństw, których wystrój podporządkowany jest nieco bardziej wizji przyszłego właściciela niż ogólnoeuropejskich trendom, stąd wzrastająca rola różnego rodzaju zdobień, ornamentów oraz dekoracji. Późny gotyk to także wyraźne odejście od kanonu sztuki gotyckiej, jako głównego atrybutu budownictwa sakralnego, podporządkowanego ściśle względom kultu i religii. Począwszy od XV wieku wzorce gotyckie stają się co raz powszechniejsze w szeroko rozumianym budownictwie świeckim, którego mecenasi mogą sobie pozwolić na daleko bardziej idącą dowolność niż zlecający np. budowę kościoła duchowny.

W późnośredniowiecznej Francji gotyk przybrał formą tzw. flamboyant, czyli schyłkowego kierunki w architekturze, nazywanego często także stylem płomienistym. Charakterystyczną dla niego cechą była wyjątkowa dbałość o najmniejsze szczegóły i detale, których czasem było aż w nadmiarze, zarówno w architekturze jaki i w sztuce - głównie rzeźbiarstwie. W późnym francuskim gotyku łuki architektoniczne przybrały nieco ostrzejsze kształty, często przybierając nawet kształt tzw. oślego grzbietu. W wykonaniu detali oraz najdrobniejszych szczegółów na płaskorzeźbach czy maswerkach okiennych, często wykorzystywano płynne i łagodne kształty takie jak np. płomienie, łezki lub tzw. rybie pęcherze.