Bazyli II - Bazyli Bułgarobójca - sylwetka postaci, charakterystyka rządów

Po trzynastoletnim okresie (963-976), w którym władza nad odradzającym się Cesarstwem Wschodniorzymskim sprawowana była przez wybitnych dowódców wojskowych, uzurpatorów – Nicefora II Phokasa i Jana I Tzimiskesa – godność cesarska powróciła na łono dynastii macedońskiej za sprawą syna Romana II i wiarołomnej Teofano, Bazylego II.

Bazyli urodził się w roku 958 i już w wieku pięciu lat został po śmierci swojego ojca koronowany na cesarza. Regencję w jego imieniu sprawować miała matka, cesarzowa Teofano, która jeszcze w tym samym roku wyszła za mąż za święcącego triumfy na polach bitew, Nicefora Phokasa. Ten formalnie ogłosił się opiekunem małoletniego następcy tronu, podobnie zresztą jak jego rywal i następca, kochanek cesarzowej, Jan Tzimiskes. Po jego śmierci w roku 976 osiemnastoletni Bazyli II oficjalnie objął władzę cesarską jako prawowity jednowładca. Do historii, dzięki swoim pełnym sukcesów i wyważonym rządom Bazyli II przeszedł jako twórca właściwej potęgi średniowiecznego Bizancjum, którego potężne państwo w wielu aspektach nawiązywało do imperialnych tradycji z czasów Justyniana I Wielkiego.

Swoje rządy nowy cesarz rozpoczął od rozprawienia się z rosnącą w siłę opozycją wielkich możnowładców, którzy w swoich majątkach feudalnych zyskiwali stopniowo coraz większą autonomię i uniezależniali się od stolicy. W tym celu Bazyli II skonfiskował część ich olbrzymich dóbr ziemskich i rozparcelował je pomiędzy zaufanych, aczkolwiek nieco mniej zamożnych stronników. Względna stabilizacja sytuacji wewnętrznej pozwoliła mu rozpocząć realizację swojego największego marzenia – likwidacji państwa zachodniobułgarskiego na północy. Wojna z bułgarskim carem Samuelem rozpoczęła się już około roku 990 i trwała niemal nieprzerwanie przez następne dwadzieścia lat. Przełomem w dziejach tego, toczonego ze zmiennym szczęściem, długotrwałego konfliktu była wielka walna bitwa w wąwozie Strumy z roku 1014, znana również jako bitwa pod Biełasicą bądź bitwa pod Kleidion.

Rozgrywała się ona w obwarowanym fortecami obu stron długim wąwozie zwanym Kimbalangos (gr. „długie pole”) i pozostawała nierozstrzygnięta, aż do momentu obejścia wąskim górskim szlakiem pozycji bułgarskich przez część cesarskiego wojska prowadzonego przez stratega Ksifasa. Doprowadziło to do zupełnego okrążenia bułgarskiej armii, która w niedługim czasie została kompletnie rozbita – sam car Samuel zdołał szczęśliwie wydostać się z pola bitwy. Kroniki podają, że w bitwie tej do niewoli wziętych zostało przeszło 15 tys. bułgarskich jeńców, którzy na zdecydowany rozkaz Bazylego II zostali oślepieni (jedynie co setny żołnierz zachował jedno oko) oraz pozbawieni prawych dłoni, a następnie odesłani w drogę powrotną do ojczyzny, na dwór Samuela. Ten, podobno, na widok swoich okaleczonych żołnierzy dostał gwałtownego ataku apopleksji, który w połączeniu z ogólnie poważnym stanem jego zdrowia stał się przyczyną śmierci. Ów niewyobrażalny wręcz akt bezwzględnego okrucieństwa wobec pokonanych i nieodparta chęć załatwienia raz na zawsze problematycznej dla cesarstwa kwestii bułgarskiej przyczynił się do nadania zwycięskiemu Bazylemu II przydomku Bułgarobójca.

Zwycięstwo pod Biełasicą otworzyło armii Bazylego drogę do podboju całego państwa bułgarskiego ostatecznie zakończonego w roku 1018, kiedy to ostatni bułgarski car Jan Władysław zginął w bitwie pod murami Dyrrachium (dzisiejsze Durres w Albanii). Wówczas niemal całe terytorium zachodniobułgarskie zostało wcielone w granice Cesarstwa Bizantyńskiego, a zwycięski Bazyli II zdobyte w długotrwałej wojnie łupy złożył w świątyni Bogurodzicy na ateńskim Partenonie.

Oprócz przyłączenia Bułgarii ambitny cesarz narzucił również swoją zwierzchność Serbii i Chorwacji, co faktycznie oznaczało, iż Dunaj na powrót stał się północną granicą Cesarstwa Wschodniorzymskiego na Bałkanach. Na wschodzie natomiast lenną zależność od Bizancjum przyjęły Gruzja i poniekąd potężne państwo Chazarów nad dolną Wołgą.

Dzięki umiejętnie prowadzonej przez Bazylego II polityce zagranicznej wpływy Bizancjum sięgały ponadto daleko na tereny Rusi, gdzie kształtujące się dopiero, olbrzymie państwo Rurykowiczów przyjęło chrzest z obrządkiem wschodnim z rąk bizantyńskich duchownych. Sojusz obu prawosławnych mocarstw wschodu przypieczętowany został poprzez małżeństwo wielkiego księcia kijowskiego (późniejszego świętego Kościoła prawosławnego) Włodzimierza Wielkiego z siostrą cesarza Bazylego II, Anną.

Cesarz Bazyli II Bułgarobójca, wybitny organizator i niezwyciężony dowódca, zmarł w podeszłym wieku w dniu 15. grudnia roku 1025, a godność cesarska przekazana została jego młodszemu bratu, Konstantynowi VIII. Po śmierci Bazylego Bizancjum stopniowo pogrążało się w chaosie walk wewnętrznych i dworskich rozgrywek o tron.