Rewolucja francuska - skutki rewolucji francuskiej

Bilans rewolucji fancuskiej jest trudnym bilansem. Z jednej strony rewolucja francuska była chaosem –  każda kolejna grupa rządzacych miała własną wizję naprawy państwa, połączoną z chęcią zapewnienia sobie jak największej liczby przywilejów. Wystarczy wspomnieć o jakobinach – reformy połączyli ściśle z terrorem i zbudowaniem machiny strachu i donosicielstwa, która ich samych zaprowadziła pod ostrze gilotyny.

W bilans wpisuje się zatem stracenie mnóstwa ludzkich istnień – zarówno przeciwników rewolucji, jak i tych, którzy rewolucję powołali do życia. Jako najbardziej spektakularne wydarzenie można wymienić stłumienie buntu w Wandei w roku 1794, podczas którego wojsko użyło do wymordowania buntowników noyades – statku, załadowanego ludźmi, zatapianego w wodzie, a następnie opróżnianego ze zwłok (problemem rewolucji był fakt, że kaci nie nadążali z wykonywaniem swej powinności). To makabryczne wydarzenie trafnie ilustruje charakter rewolucji i trudno pominąć go w jej podsumowaniu. Z drugiej zaś strony rewolucja przyniosła trwałe zdobycze, w których to właśnie człowiek stawiany był na pierwszym miejscu.

Do najważniejszych osiągnięć w tym zakresie należy zaliczyć Deklarację Praw Człowieka i Obywatela ogłoszoną już na początku rewolucji – w roku 1789. Istotne było, że stanowiła pierwszą ustawę, w której zostały spisane idee, pojawiajace się znacznie wcześniej (na angielskiej karcie praw z 1689 czy potwierdzeniu niepodległości Stanów Zjednoczenych). Pierwszy punkt Deklaracji Praw głosił, że ludzie rodzą się wolni i równi i tacy pozostają. W kolejnych zawierały się stwierdzenia takie jak to, że celem politycznych organizacji winna być stanie na straży praw człowieka; iż naród jest źródłem suwerenności; wolność to czynienie tego, co nie szkodzi drugiej osobie; że nie można nikogo aresztować bez wyroku i do czasu uznania go winnym jest uważany za niewinnego; iż istnieje gwarancja swobody wyrazu myśli i poglądów; że wolność i własność to prawa święte. Oczywiście trudno mówić o przestrzeganiu zapisów Deklaracji w czasie trwania rewolucji, ale ów czas, w przeważającej mierze, nie podlegał prawom, które tworzył. Natomiast Deklaracja miała ogromny wpływ na całą Europę, tym większy, że w owym czasie kultura francuska (od czasów Oświecenia) wciąż była dominująca.

Rewolucja zakończyła się, lecz jej skutki pozostały. W roku 1799 z Egiptu wyruszył generał Napoleon, z zamiarem dokonania przewrotu. 18 brumaire'a (9. października 1799) doszło do zamachu stanu. Przewrót był prosty – nie kosztował Napoleona większego wysiłku, szybko skupił w swych rękach pełnię władzy, a jednocześnie w łatwy sposób przyszło mu wznowienie form charakterystycznych dla monarchii, co w roku 1804 zaprowadzi go do korony cesarskiej. W roku 1814 będzie miała miejsce restauracja Burbonów. Pomimo powrotu do starego porządku, rewolucja odcisnęła ogromne piętno zarówno w umysłach, jak i czynnym działaniu – była nie tylko zapłonem dla kolejnych rewolucji (zarówno we Francji, jak i całej Europie), nie tylko ideą o ogromnym zasięgu, zachęcającą intelektualistów i masy ludzi do krytyki władzy i wystąpień przeciwko niej.

Uświadomiła ona (także rządzącym), że stary porządek runął, iż nie jest do ocalenia. Nieprzypadkowo historia XIX wieku zaczyna się wraz z rokiem 1789. O ile każda epoka ma ogromny problem z datami granicznymi i w zależności od przyjętych kryteriów różni historycy różnie określają początek i koniec danego etapu dziejów, tak w przypadku wieku XIX nie ma zazwyczaj wątpliwości. Piętno, jakie Wielka Rewolucja odcisnęła, jest bezdyskusyjne.