Społeczeństwo polskie - Przemiany społeczne w Polsce w latach 80. - opracowanie

W latach 1971-1976 w Polsce za wszelką cenę starano się doprowadzić do intensywnego wzrostu gospodarczego, zaciągając na ten cel ogromne kredyty. Na skutek kryzysu energetyczno-paliwowego na świecie w 1974 roku, koncepcja ich spłaty załamała się.

Pod koniec lat 70 sytuacja ekonomiczna Polski gwałtownie się załamała, a nastroje społeczne pogorszyły się. Sytuację tę wykorzystywała podnosząca powoli głos opozycja, wspierana przez państwa zachodnie, ze Stanami Zjednoczonymi na czele. Powstawały organizacje występujące przeciw władzy ludowej, takie jak Komitet Obrony Robotników czy Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela.

W sierpniu 1980 roku miały miejsce liczne masowe strajki, z początku o charakterze ekonomicznym, później już także politycznym. Ich następstwem było, między innymi, powstanie Niezależnego Samorządowego Związku Zawodowego „Solidarność” – ruchu społeczno-politycznego na rzecz reform, który w swym szczytowym momencie skupiał około 9 mln członków. Wysuwane przez „Solidarność” żądania były nie do spełnienia dla władz Polski Ludowej, w wyniku czego doszło do paraliżujących funkcjonowanie kraju kolejnych, przedłużających się wieców i strajków.

Strajkujący, kierowani przez Lecha Wałęsę, wspierani przez kościół i kraje zachodnie, wywierali na władzę ogromna presję by Polska wyrwała się z ram Układu Warszawskiego. Władza znalazła się w trudnej sytuacji, podobnie jak sąsiedzi Polski. W 1980 powstał nawet plan spacyfikowania kraju, jednak szybko się z niego wycofano. W 1981 sytuacja była już krytyczna. Gen. W. Jaruzelski powołał w tej sytuacji, 13 grudnia 1981 roku Wojskową Radę Ocalenia Narodowego, a Rada Państwa wprowadziła stan wojenny. Rozwiązano „Solidarność” i inne organizacje. Początkowe protesty i strajki w zakładach pracy szybko stłumiono. Wprowadzono godzinę policyjna i zakaz zgromadzeń.

Stan wojenny trwał do 21 sierpnia 1983 roku, internowano wiele osób, a sytuacja ekonomiczna kraju uległa w trakcie jego trwania pogorszeniu, między innymi za sprawą sankcji nałożonych na Polskę. Nie zmalało też poparcie dla działań „Solidarności”, a stosunki społeczne uległy dużej przemianie. Już w 1983 roku powstały nowe związki zawodowe, dokonywały się zmiany systemu politycznego, odbywały się kolejne happeningi w ramach „Pomarańczowej Alternatywy”, a władza traciła resztki poparcia. Okazją do kolejnej próby wymuszenia ustępstw stała się sytuacja w Związku Radzieckim, gdzie w 1985 roku M. Gorbaczow zapowiedział wprowadzenie „głasnosti” (jawności), „uskorienija” i „pierestrojki” (przekształcenia stosunków społeczno-politycznych).

W 1987 roku ponownie zaktywizowała się „Solidarność”, która zaczęła działać na wpół jawnie. Prowadziły z nią poufne rozmowy władze. Prowadziły też one swoje sondaże wśród ludności.  Nastroje społeczne jednoznacznie wskazywały konieczność przeprowadzenia zmian. W końcu postanowiono wspólnie o rozpoczęciu oficjalnych rozmów przy okrągłym stole. Jego obrady trwały od 6 lutego do 4 kwietnia 1989 roku. Brało w nich udział 57 osób, reprezentujących różne opcje polityczne. Dzięki transmisjom obrad, pozycja opozycji wzrosła jeszcze bardziej, kosztem przedstawicieli władzy.

Następstwa ustaleń okrągłego stołu – wybory parlamentarne z 4 czerwca 1989 roku, wygrane zdecydowanie przez opozycję – doprowadziły ostatecznie do końca Polski Rzeczpospolitej Ludowej i zapoczątkowały serię przemian w całej Europie Środkowo-Wschodniej. Było to zwieńczeniem trwającej przez całe lata 80 walki polskiego społeczeństwa o odzyskanie prawa głosu i wolności od represji, jakie wywierały na nim władze PRL.