Układ Warszawski a NATO - Układ Warszawski - rozpad

Układ Warszawski powstał w roku 1955 i był odpowiedzią bloku państw komunistycznych na konsolidację Europy Zachodniej wokół sojuszu wojskowego z USA, czyli – powstałego w roku 1949 – NATO. Wojska Układu Warszawskiego kilkakrotnie interweniowały w państwach radzieckiej strefy wpływów, czym zasłużyły sobie na ogólną niechęć społeczeństw państw Europy Wschodniej oraz miano „strażnika rewolucji socjalistycznej”.

W okresie tzw. Jesieni Ludów, czyli na przełomie lat 80. i 90. XX stulecia, wobec powolnego upadku radzieckiego imperium i stopniowego zrzucania zobowiązań wobec Moskwy przez państwa bloku wschodniego, zasadność istnienia ich sojuszu wojskowego ze Związkiem Radzieckim przestała mieć miejsce. Przełomem w tej kwestii okazał się szczyt z udziałem członków Układu Warszawskiego w Bukareszcie (lipiec 1989), na którym ustalono, że każde państwo powinno mieć możliwość samodzielnego prowadzenia polityki zagranicznej. W gruncie rzeczy było to bezprecedensowe w dziejach odejście od tzw. doktryny Breżniewa, która była fundamentem istnienia sojuszu i mówiła o wspólnej walce państw demokracji ludowej przeciwko zachodnim imperialistom. Wydarzenie to zapoczątkowało proces rozkładu struktur Układu Warszawskiego.

Do rozwiązania pozostała jeszcze bardzo ważna kwestia obecności „sojuszniczych” wojsk radzieckich na terytoriach państw członkowskich Układu Warszawskiego. Większość bezpośrednio zainteresowanych tą problematyką społeczeństw oddziały radzieckie traktowały praktycznie jak wojska okupacyjne, dlatego ich wydalenie stało się poniekąd dla nich priorytetem i wyznacznikiem niezależności oraz suwerenności. W lutym i marcu roku1990  rządy Czechosłowacji oraz Węgier doszły do porozumienia z Moskwą w sprawie opuszczenia przez jej wojska granic tych państw – podobny układ zawarty został wkrótce także z NRD, które formalnie wystąpiło z Układu w roku 1990.

Podczas szczytu KBWE w Paryżu w listopadzie roku 1990 podpisane zostało pomiędzy przedstawicielami NATO i Układu Warszawskiego porozumienie, które ograniczało strategiczne zbrojenia obu stron oraz normalizowało stosunki dyplomatyczne pomiędzy nimi (tzn. wzajemnie przestano uważać się wówczas za ideologicznych i politycznych wrogów).

25. lutego roku 1991 w Bukareszcie parafowano traktat, na mocy którego formalnie zakończona została współpraca wojskowa pomiędzy sojusznikami w ramach Układu. Cztery miesiące później, w dniu 1. lipca roku 1991 w Pradze, oficjalnie rozwiązano struktury sojuszu – Układ Warszawski de iure przestał istnieć.