Program pokojowy prezydenta Wilsona - 14 punktów

8 stycznia 1918 roku prezydent Stanów Zjednoczonych Thomas Woodrow Wilson przedstawił w Kongresie program pokojowy w postaci 14 punktów. Określał on działania, jakie należy podjąć, aby po I wojnie światowej zapanował pokój i co należy uczynić, aby uniknąć powtórzenia konfliktu. Od nazwiska prezydenta program ten nosił nazwę czternastu punktów Wilsona. Poniżej zostaną one wymienione oraz pokrótce omówione.

Punkt pierwszy dotyczył dyplomacji, która od tej pory miała być jawna, tak aby nie podejmowano prób zawiązywania żadnych skrytych sojuszy, jak np. między Włochami a państwami Ententy. Był to postulat utopijny, bo bardzo szybko po zakończeniu wojny tajny układ w Rapallo zawarły między sobą Rosja Sowiecka oraz hitlerowskie Niemcy.

Kolejne punkty, drugi oraz trzeci, traktowały o wolności handlu, zniesieniu barier gospodarczych, a także o wolności żeglugi na morzach. Miało to zapewnić wszystkim krajom wzrost gospodarczy oraz ograniczyć możliwość powstawania nowych punktów zapalnych na tym tle.

Akapity czwarty oraz piąty mówiły kolejno o podpisaniu wzajemnych gwarancji, które zapewnią stabilizację, a tym samym ograniczą zbrojenia krajów. Poruszały także kwestię sporów kolonialnych, które od tej pory miały być rozstrzygane tylko na drodze pokojowej, przy zachowaniu ważności zdania państwa zainteresowanego.

Temat Rosji został poruszony w punkcie szóstym, w którym stwierdzono, że ma ona prawo do samostanowienia w kwestii swojego ustroju. W podobnym tonie punkt siódmy traktował Belgię, która po usunięciu obcych wojska, miała stać się państwem niepodległym.

Punkt ósmy omawiał sytuację Francji, którą według projektu Wilsona należało odbudować , przywracając jej przedwojenną stabilność. W tym celu należało przekazać jej w posiadanie Alzację oraz Lotaryngię, które wcześniej utraciła.

Na temat Włoch punkt dziewiąty wypowiadał się bardzo krótko. Stwierdzono, że północna granica państwa powinna zostać oparta wzdłuż linii wyznaczającej przynależność narodową.

Punkt dziesiąty wraz z jedenastym łączyły się po części ze sobą w kwestii umożliwienia poszczególnym narodom uzyskania autonomii. Dotyczyło to głownie nacji zamieszkujących Austro-Węgry. Nie zapomniano o sojusznikach Ententy, stwierdzono, że Serbia, Czarnogóra oraz Rumunia powinny odzyskać utracone terytoria. Utopijnie postulowano podział państw bałkańskich.

Kwestię Turcji Osmańskiej poruszał punkt dwunasty. Stwierdzał on, że kraj ów powinien być suwereny, ale zwracał uwagę na mniejszości go zamieszkujące. Powinny mieć one prawa do spokojnego rozwoju, bezpieczeństwa, a przede wszystkim autonomii. Nie zapomniano o Dardanelach, których otwarcia miała strzec gwarancja międzynarodowa.

Bardzo ważnym dla Polaków był akapit trzynasty. Na jego mocy Polska miała stać się krajem niepodległym, z dostępem do morza. Nie określono dokładnie jej granic, ale podkreślono, że ich nienaruszalność powinna zostać zagwarantowana przez społeczność międzynarodową.

Ostatni punkt, czternasty, dotyczył utworzenia Ligi Narodów. Jej celem miało być pilnowania porządku na świecie, tak aby nikt nie naruszał suwerenności żadnego państwa.

Jak widać postulaty przedstawione przez Wilsona miały charakter ogólnikowy. Nie udało się wszystkich wprowadzić w życie. Mimo to dokument ów jest bardzo istotny w kształtowaniu nowego ładu po I wojnie światowej.