Piastowie śląscy - utracona szansa na zjednoczenie ziem polskich - opracowanie

Pochodzący w prostej linii od Władysława Wygnańca Piastowie śląscy w wieku XIII podejmowali działania na rzecz zjednoczenia kraju. Warto przyjrzeć się przede wszystkim próbom Henryka Brodatego i jego syna Henryka II Pobożnego, gdyż to oni najbliżsi byli osiągnięcia celu.

W czasach panowania Henryka Brodatego potencjał ekonomiczny i militarny Śląska znacznie wzrósł. Dobre stosunki władcy z możnowładztwem sprawiały, że Brodaty coraz śmielej myślał o realizacji ambitnych planów. Pierwszą przeszkodą, z jaką musiał się uporać, była władza biskupa wrocławskiego Wawrzyńca, który permanentnie ograniczał możliwość działań władcy. W spór ten włączyło się również papiestwo, jednak kompromisowa postawa Henryka nie była efektem nacisku, ale realistycznej oceny sytuacji. Był to bowiem czas, gdy władca śląski myślał już o objęciu tronu krakowskiego – konflikt z papieżem obróciłby jego plany w niwecz. Brodaty udzielił zgody na pewne przywileje dla biskupa, ale równocześnie nie zamierzał zmieniać zdania, co do tego, iż to on posiada władze zwierzchnią nad wszystkimi Ślązakami.
 
Marzenia o tronie Małopolski nie brały się znikąd. W roku 1210 stryj Brodatego i książę raciborski Mieszko Plątonogi wykorzystał zamieszanie w Krakowie i na rok objął najbardziej prestiżowy tron. Po jego śmierci, i wobec rezygnacji z wszelkich roszczeń władcy wielkopolskiego Władysława Laskonogiego, to Henryk Brodaty był najstarszym Piastem. W roku 1225, przy pomocy krakowskiego możnowładztwa, udało mu się zrealizować swe plany.

Jak się jednak okazało, nie na długo. 8 dni później tron odzyskał Leszek Biały. Kolejna okazja nadarzyła się 3 lata później, po śmierci Białego i rezygnacji Władysława Laskonogiego. Henryk został poproszony o wzięcie w opiekę młodych synów Leszka, którzy byli jeszcze niepełnoletni i nie mogli rządzić samodzielnie. Znów jednak panowanie Brodatego w Krakowie miało być jedynie epizodem. W roku 1229 dostał się w niewolę Konrada Mazowieckiego, a po wydostaniu się z niej musiał odbudowywać swą pozycje na Śląsku, kosztem marzeń o Krakowie.

Brodatemu udało się powiększyć terytorium swej krainy, a w rok później Laskonogi zrzekł się senioratu na jego rzecz. Po porozumieniu z Konradem Mazowieckim, Brodaty ostatecznie w roku 1232 powrócił do Krakowa, gdzie panować miał aż do swej śmierci w roku 1238.

Rządy księcia Śląska i Krakowa należały do udanych. Brodaty wkrótce miał pokonać Odonicza i zagarnąć znaczną część Wielkopolski, co uczyniło go najpotężniejszym władcą w rozbitym kraju. Pod koniec życia władca coraz poważniej myślał o koronie – jego śmieć miała być początkiem kryzysu. Po śmierci Henryka Brodatego ujawniły się bowiem natychmiast tendencje odśrodkowe.

Syn Brodatego, Henryk Pobożny nie zamierzał jednak biernie patrzeć jak rozpada się kraj jego ojca. Dzięki mądrej polityce ugody i konfliktu udało mu się utrzymać większość terytoriów.

Zarówno Brodaty, jak i Pobożny byli politykami niezwykle utalentowanymi. W chaotycznym okresie rozbicia dzielnicowego potrafili zjednoczyć większość ziem, walcząc jednocześnie z zapędami władzy kościelnej. Dzieło wielkich władców zostało jednak zniszczone przez pierwszy najazd tatarski z roku 1241. Wtedy to, pod Legnicą, uszczuplone wojska polskie poniosły druzgocącą klęskę – jedną z ofiar był sam Henryk Pobożny. Był to moment przełomowy. Stopniowo bowiem państwo Henryków śląskich miało się rozpadać. Odłączona została zarówno Małopolska, jak i Wielkopolska. Summa summarum pierwsza próba zjednoczenia ziem polskich zakończyła się niepowodzeniem.