Polska w latach 1983-1989 - sytuacja ogólna. Opracowanie

Po olbrzymiej euforii z roku 1980 i potężnym rozczarowaniu związanym z wprowadzeniem stanu wojennego w roku 1981, nastąpił okres względnego uspokojenia nastrojów społecznych w Polsce. W połowie lata 80-tych środowiska opozycyjne nie decydowały się już na spektakularne przedsięwzięcia; dominowała raczej postawa wyczekiwania i kierowania swej uwagi na wydarzenia międzynarodowe.

Stan wojenny wywołał w polskim społeczeństwie poczucie olbrzymiej goryczy. „Normalizacja” jednak była możliwa dzięki olbrzymim zastrzykom nadziei – w czerwcu 1983 roku drugą pielgrzymkę do Polski odbył Jan Paweł II, natomiast w październiku zdecydowano o przyznaniu Lechowi Wałęsie Pokojowej Nagrody Nobla. Tego typu symbolika była w owym czasie Polakom bardzo potrzebna.

Sytuacja kraju w owym czasie stopniowo się pogarszała. Stan wojenny nie tylko zrujnował rynek wewnętrzny, ale również sprowokował Zachód do nałożenia sankcji gospodarczych na PRL. Aby odblokować napływ pieniądza oraz towarów z zewnątrz, władze komunistyczne zdecydowały się iść na pewne ustępstwa względem opozycji. Przestrzeganie swobód obywatelskich było bowiem warunkiem odnowienia kontaktów międzynarodowych. Nie było mowy jednak o jakimś poważnym przełomie. Głośne amnestie i akty łaski kamuflowały jedynie nasilenie „cichego” terroru Służby Bezpieczeństwa. Szczytowym punktem tego typu działalności było porwanie i zamordowanie duszpasterza „Solidarności”, księdza Jerzego Popiełuszki. W tym przypadku nie było wątpliwości, kto za tym stał – funkcjonariusze MSW, pewni swej bezkarności, pozostawili mnóstwo śladów, a nawet świadków. Nacisk ze strony społeczeństwa spowodował, iż stanęli oni przed sądem. Proces ten na dobrą sprawę nic nie zmieniał.

Poważniejsze poluzowanie pętli, jakie następowało po roku 1985, było efektem nowej polityki reprezentowanej przez Gorbaczowa w ZSRR. Po wyborach roku 85 Wojciech Jaruzelski zrzekł się stanowiska Rady Ministrów i objął funkcję przewodniczącego Rady Państwa. Rok później ogłoszono pełną amnestię więźniów politycznych. Rozluźnienie to wykorzystane zostało przed kluczowych działaczy opozycyjnych, którzy zawiązali jawną Tymczasową Radę NSZZ Solidarność. Zintensyfikowanie działalności tej grupy nastąpiło jednak dopiero w roku 1987.

W owym czasie sytuacja gospodarcza kraju była już dramatyczna. Większość towarów była sprzedawana na kartki, sklepy były puste, szerzyła się korupcja. Stagnacja ogarnęła budownictwo – sytuacja mieszkaniowa była katastrofalna. Do tego dochodziła klęska ekologiczna po wybuchu reaktora w Czarnobylu w kwietniu 1986.

Rządzący w Polsce podjęli decyzję o referendum, w którym obywatele mieli wyrazić zgodę na przeprowadzenie głębokich reform mających na celu uzdrowienie gospodarki. Ludzie jednak mieli już dość niespełnionych obietnic – propozycje rządowe przepadły. Moment ten wykorzystała opozycja. W całym kraju, w największych zakładach zaczęły wybuchać strajki.

Choć część z nich została brutalnie stłumiona, w sierpniu znów stanęła większość kopalni śląskich, portów i innych zakładów w całym kraju. Po tych wydarzeniach władza uświadomiła sobie, że konieczne jest zawarcie porozumienia ze stroną opozycyjną. Rozpoczął się etap poufnej dyplomacji między rządem a działaczami. Równocześnie, za sprawą interwencji Lecha Wałęsy, strajkujący powrócili do pracy. Ustalono wkrótce, że rozmowy toczyć się będą przy okrągłym stole.