Zygmunt Krasiński „Nie-boska komedia” - geneza utworu

„Nie-boska komedia” Zygmunta Krasińskiego została opublikowana w roku 1835, chociaż pracę nad nią Krasiński ukończył już dwa lata wcześniej. Dramat wydany został w słynnej drukarni Pinardów w Paryżu (jako jedyna posiadała wtedy polskie czcionki, wydano tutaj również „Kordiana” Juliusza Słowackiego). Zygmunt Krasiński był wówczas w wieku 21 lat.

Aby zrozumieć dlaczego i w jakich okolicznościach powstało dzieło życia Krasińskiego, musimy odnieść się do jego biografii. Poeta od dziecka pozostawał pod niesłabnącym wpływem despotycznego ojca. Ten był carskim lojalistą i chciał wychować syna na poddanego carowi. Stanowczo też żądał, aby syn związał swoją przyszłą karierę z działalnością wojskową.

Wpajał też w młody umysł idee carskiej Rosji i stanowczo potępiał wszelkiego rodzaju ruchy patriotyczne o celach narodowowyzwoleńczych. Nie zgadzał się z założeniami romantycznych zrywów Polaków przeciwko władzy. Powstanie listopadowe przedstawiał synowi jako rewolucję przeciw słusznym władzom. Zygmuntowi Krasińskiemu, będącemu już w wieku studenckim, coraz trudniej było słuchać ojca, gdyż sam miał inne poglądy polityczne.

Studiował na Uniwersytecie Warszawskim. Z powodu pewnego incydentu musiał jednak przerwać studia: było to w roku 1829, kiedy zmarł Piotr Bieliński – kawaler Orderu Orła Białego, poseł na Sejm Czteroletni i prezes Sądu Sejmowego. Jego pogrzeb odbył się 6 marca i stał się ogólnonarodową manifestacją patriotyczną, w której uczestniczyli wszyscy studenci Uniwersytetu Warszawskiego. Jedynym nieobecnym był Zygmunt Krasiński, któremu ojciec stanowczo zabronił pokazywania się na tego typu demonstracjach wymierzonych przeciwko władzy.
 
Następnego dnia został on z tego powodu, na oczach wszystkich studentów, ośmieszony i upokorzony do tego stopnia, że przerwał studia. Również i kilka lat później zabroniono mu udziału w powstaniu listopadowym (1831 r.), chociaż Zygmunt prosił o pozwolenie na dopuszczenie go do walk zbrojnych. Ojciec-lojalista i na to się nie zgodził.
 
Te wydarzenia bardzo mocno wpłynęły na psychikę jeszcze młodego umysłu. W takich warunkach powstawać miała „Nie-boska komedia” – oczywiste nawiązanie do średniowiecznego dzieła Dantego Alighieri – „Boskiej komedii”. Pierwotnie dzieło miało nosić tytuł „Mąż” i ma też drugą nazwę „Niedokończonego poematu”. Mąż to postać, która scala wszystkie części „Nie-boskiej komedii” (dramat rodzinny oraz dramat społeczny).

Dzieło Zygmunta Krasińskiego wydane zostało w Paryżu anonimowo. Główna problematyka, jaką autor przedstawia w utworze, to przede wszystkim rewolucja jako wynaturzone zjawisko społeczne niezgodne z planem Bożym, podążanie za romantycznymi mrzonkami (Mąż podąża za zjawą Dziewicy, która niemal wpycha go w otchłań), walka pomiędzy społecznymi warstwami (arystokracja kontra lud) i przedstawienie poglądów na ten temat.

Pisząc o rewolucji, Krasiński wzorował się na wydarzeniach związanych z wybuchem i przebiegiem rewolucji francuskiej. Poeta przedstawia rewolucję w skrajnie negatywny sposób. Podkreśla, że nie prowadzi ona do niczego, poza zmianą miejsc na szczytach władzy. Ofiary zamieniają się w katów, kaci w ofiary, co stwarza błędne koło. Poza tym jest to zryw niezgodny z wolą Boga (od blasku Jezusa Chrystusa umiera zwycięzca – Pankracy). Ludzie niepotrzebnie ingerują w bieg historii. Rewolucja to społeczny bunt przeciwko władzy, ale wymierzony jest także przeciwko samym ludziom.