Bruno Jasieński - futuryzm w twórczości Jasieńskiego

Bruno Jasieński, podobnie jak Stanisław Młodożeniec, zapoznał się z założeniami futuryzmu w czasie pobytu w Moskwie w latach I wojny światowej. Po powrocie do kraju postanowił przeszczepić idee prądu gloryfikującego cywilizacyjny postęp na rodzimy grunt, co okazało się misją szczególnie wymagającą ze względu na zacofanie techniczne odradzającej się Polski i jej na wskroś rolniczy charakter.

Pierwsze kroki w kierunku popularyzacji futuryzmu zakończyły się skandalem i aresztowaniem Jasieńskiego za obrazę oficera w czasie wieczorku poetyckiego, który artysta zorganizował w szkole podchorążych w Chełmie, gdzie w 1920 roku odbywał przeszkolenie wojskowe. Po powrocie do Krakowa razem z Tytusem Czyżewskim i Stanisławem Młodożeńcem założył klub futurystyczny „Katarynka”, w ramach którego organizowane były różnego rodzaju spotkania z publicznością, nierzadko kończące się wyzwiskami i bijatyką. Jasieński realizował w ten sposób społeczne założenia awangardowego kierunku, który dla głośnej i stanowczej artykulacji swoich założeń operował prowokacją i drwieniem ze wszystkiego, co kojarzyło się z tradycją i starością.

W 1921 roku poeta zainicjował i zredagował najsłynniejsze przedsięwzięcie polskich futurystów: czterostronicową, wydaną w formie plakatu „JEDNODŃUWKĘ FUTURYSTUW mańifesty futuryzmu polskiego wydańe nadzwyczajne na całą Żeczpospolitą Polską”, gdzie wyartykułowano najważniejsze założenia nowego prądu w sztuce. Przede wszystkim zrywał on z zasadami ortografii i interpunkcji, postulując zupełną wolność w operowaniu brzmieniem słowa, które miało odtąd służyć pełniejszemu wyrażeniu myśli artysty. Tutaj zarysował się również futurystyczny kult miasta i maszyny jako nowych tematów literatury, awansując w ten sposób do rangi dzieł sztuki. Wyrażono postulat całkowitego zerwania z tradycją historyczną i literacką, a także drwiono z poprawności politycznej, m.in. przez odsądzenie kobiet, jako gatunku, od czci i wiary.

W tym samym, 1921 roku, ukazał się również debiutancki tomik poetycki Jasieńskiego, którego tytułowy wiersz – „But w butonierce” – stanowił wykładnię założeń futuryzmu jako prądu jawnie lekceważącego wszelkie autorytety w dziedzinie literatury. Podmiot liryczny tego utworu jest młodym, energicznie kroczącym przez życie artystą, dla którego głównym przedmiotem fascynacji jest pędzący ulicami miasta samochód. Wiersz został co prawda napisany z uwzględnieniem tradycyjnej ortografii i interpunkcji, ale podejmował pewne eksperymenty formalne chociażby za pośrednictwem wprowadzonych tutaj neologizmów i zapożyczeń z języków obcych.

W przeciągu kolejnych lat, aż do wyjazdu do Paryża w 1926 roku, Jasieński współpracował z szeregiem czasopism literackich, m.in. „Almanachem Nowej Sztuki” i „Zwrotnicą”, gdzie zamieszczał teksty krytyczno-literackie nawiązujące do założeń nowej sztuki. Sam fakt podjęcia takiej działalności stał już w sprzeczności z założeniami futurystów, którzy odsyłali krytykę literacką do tego samego śmietnika, w którym widzieli miejsce dla „mickiewiczów” i „słowackich”. W 1929 roku poeta wyjechał do ZSRR, angażując się przede wszystkim w działalność publicystyczną i polityczną, co ostatecznie odsunęło go od zainteresowań stricte literackich.