Adam Asnyk „Między nami nic nie było” - interpretacja i analiza wiersza

Pozytywizm to epoka niepoetycka. Głoszony powszechnie utylitaryzm narzucał literaturze zadania, które trudno było pogodzić z jej funkcją estetyczną, szczególnie w poezji. Praca u podstaw, praca organiczna, emancypacja kobiet, rozwój nauki to hasła, jakie wówczas propagowano. Tak wielbione w romantyzmie indywidualizm i potęga uczucia zostały zanegowane jako egoistyczne i nie służące dobru wspólnemu.

Wiersze miłosne Adama Asnyka są zaprzeczeniem tak jednostronnej oceny epoki. Jego twórczość, choć w znacznej mierze wpisuje się w założenia pozytywizmu, bywa liryczna, osobista, niemal romantyczna. Przykładem liryki wyznania w dorobku Asnyka jest wiersz „Między nami nic nie było”. Sytuacja liryczna  - wyznanie odrzuconego kochanka, jest typowa dla poezji romantycznej, także zastosowane środki artystyczne, takie jak metafory,  epitety i antropomorfizacja przyrody wskazują na inspirację poprzednią epoką. 

Zabiegiem poetyckim, mającym zasadnicze znaczenie dla całości wypowiedzi jest antyteza. Pierwsze słowa nie zapowiadają jeszcze erotyku: „Między nami nic nie było...”. Jednak następujące po nim wyliczenie, zaczynające się od słów: „Prócz wiosennych marzeń zdradnych...” stanowi zaprzeczenie owego „nic”. Każde kolejne wyliczenie, każde kolejne „prócz” jest dowodem na bliskość, jaka zaistniała między kochankami. Antyteza pokazuje, że miłość ma różne oblicza, że może istnieć nienazwana i niewyrażona. Między kochankami nie było wszak słów, ani zwierzeń, ani wyznań. Ale było wiele wspólnie spędzonych chwil, które poeta przedstawia, opisując przyrodę, która ich łączyła.

Ów metaforyczny opis przyrody, oddający jednocześnie stan uczuć podmiotu lirycznego, stanowi zasadniczą cześć wiersza. „Szumiące śpiewem laski”, „świeża zieleń łąk”, „natura słodkich czarów” to elementy krajobrazu, będące jednocześnie obrazem subtelnego uczucia. „Serce pijące zachwyt” ze „wspólnych, jasnych zdrojów” to serce zakochane i czułe. Wiersz stanowi niezwykle subtelne wyznanie miłosne, metaforyka związana z przyrodą podkreśla, iż uczucie nie zostało wyznane wprost. Wszystko, co łączyło kochanków, to wspólne odczuwanie, wspólny zachwyt nad pięknem otaczającego ich świata. Miłość, którą wyznaje podmiot liryczny, choć nigdzie nie nazwana, choć nieśmiała i skromna, niewątpliwie była silna. Poeta podkreśla wielkość uczucia poprzez anaforę, powtórzenie kilkakrotnie słowa „prócz”. Wymieniając kolejne doznania, które połączyły go z kochanką, zaprzecza owemu „nic” z pierwszego i ostatniego wersu.

Wyznanie podmiotu lirycznego nie ma wyraźnego adresata, skierowane jest do osób trzecich, być może także do kochanki. Wypowiedź ma na celu przekonać odbiorcę, że między kochankami „nic nie było”, nic, co powszechnie uznawane jest za znaczące, a więc przede wszystkim słowa, przysięgi, zobowiązania oraz czyny. Jednocześnie można odnieść wrażenie, że przekonuje sam siebie, lub swoją kochankę, że jednak było między nimi prawdziwe uczucie. Ich miłość była czysta, piękna, platoniczna i wzajemna. Dla świata nie ma to znaczenia, dla świata liczą się bardziej spektakularne gesty, wspólnota myśli i odczuwania, cichy związek dusz pozostaje tylko między kochankami.

Utwór otwiera i zamyka to samo zdanie: „Między nami nic nie było”, ma więc budowę klamrową. Jednak to samo zdanie na początku wiersza, jest odbierane zupełnie inaczej, o ile w pierwszych wersach wydaje się wiarygodne, w zakończeniu brzmi już jak ironia. Wspólne marzenia, zachwyty, wspólnie spędzony czas, jednocześnie odczuwane szczęście, wszystko to, co poeta wymienia między tymi deklaracjami, każe przypuszczać, że między kochankami było bardzo wiele.