Stefan Żeromski „Ludzie bezdomni” - problematyka powieści

Powieść Żeromskiego jest utworem o złożonej kompozycji. Fabuła składa się z kilku wątków, z których każdy porusza problematykę społeczną.

W dziele tym pojawiają się różne motywy literackie. Spośród nich należy wyróżnić motyw bezdomności, który autor podkreślił w tytule dzieła. Bezdomność została potraktowana wielopłaszczyznowo, zarówno w sensie dosłownym, jak i przenośnym. Dotyczy ona nie tylko bezdomności materialnej – biedy i nędzy ludzi żyjących w skrajnych warunkach bytowych, ale też bezdomności metafizycznej – emocjonalnej i duchowej.

Bezdomność emocjonalna dotknęła najbardziej Joannę, jako osobę o silnym pragnieniu miłości, rozpaczliwie poszukującą jej spełnienia. Bezdomność duchową reprezentuje Judym, który czuje się niezrozumiany przez społeczeństwo. Jego sposób myślenia sprzeniewierza się utartym normom społecznym (jak konieczność płacenia za leczenie). Postępuje on zgodnie z własnymi przekonaniami, przez co skazuje sam siebie na odrzucenie i samotność, a także na wewnętrzny konflikt pomiędzy pragnieniem niesienia pomocy, a pragnieniem spełnienia swojej miłości do Joanny.

Dzieło porusza także szereg innych problemów społecznych, charakterystycznych dla epoki, w której tworzył Żeromski. Przede wszystkim ukazuje problem nierówności, podziałów międzyludzkich na gruncie statusu materialnego.

Podkreśla też kwestię wykorzystywania pracowników do pracy wymagającej od nich wysiłku ponad ich możliwości. Dotyka także problemu odpowiedzialności lekarza, jako osoby z zawodu upoważnionej do niesienia pomocy chorym. Powieść dobitnie podkreśla problem braku dostępu do pomocy lekarskiej, ze względów finansowych, uświadamia, że nie może być tak, że niektórych po prostu nie stać na leczenie, bo nie starcza im funduszy nawet na zaspokojenie najbardziej podstawowych życiowych potrzeb.

Ważnym problemem czasów opisanych w „Ludziach bezdomnych” jest też emigracja zarobkowa: wielu ludzi żyjących w trudnych warunkach materialnych decyduje się na wyjazd za granicę, gdzie spodziewają się zarobić więcej pieniędzy niż w kraju. Niestety często ich nadzieje zostają zawiedzione, więc ruszają jeszcze dalej, zostawiając swoich bliskich bez wsparcia i bez środków do życia, a także bez pewności, czy przyszłość przyniesie lepszy byt.

Kolejną kwestią problematyczną, na którą Żeromski kładzie nacisk w swojej powieści jest odpowiedzialność lekarza, oparta na przysiędze Hipokratesa, by służyć chorym. W świecie przedstawionym w utworze panuje kult pieniądza, za którym podążają również ci, którzy powinni bezinteresownie nieść pomoc potrzebującym. Doktor Judym nie zgadza się na taki stan rzeczy, poświęca swoje szczęście, by odpowiedzieć na potrzeby biednych, których nie stać na leczenie.