Kubizm - kubizm w malarstwie - obrazy, cechy

Kubizm jako awangardowy kierunek w malarstwie i rzeźbie zaczął kształtować się na początku XX wieku pod wpływem prac Pabla Picassa i Georgesa Braque'a. Jego nazwa została wymyślona przez francuskiego krytyka sztuki, Louisa Vauxcellesa, w odniesieniu do pejzaży Braque’a skonstruowanych z geometrycznych brył, które zastępowały tradycyjne, miękkie kształty. Stąd też sformułowanie odnoszące się do łacińskiego słowa „cubus”, oznaczającego kostkę bądź sześcian, którego obaj główni przedstawiciele prądu przez długi czas nie akceptowali, unikając jego stosowania.

Głównym założeniem kubizmu było zerwanie z mimetyzmem sztuk plastycznych i opracowanie nowej kategorii estetyki, która stała w opozycji do tradycyjnie rozumianego piękna. Nowoczesne dzieło sztuki miało przemawiać nie do oka widza, ale do jego analitycznej świadomości, która potrafiła odczytać z geometrycznego kształtu charakter danego obiektu – tak, jak widząc zaledwie kontur krzesła, człowiek jest w stanie domyślić się jego wyglądu z odmiennej perspektywy, jego funkcji itp. Pogłębiona analiza obiektu zasadzała się również na samej technice jego przedstawienia – został on rozbity na wiele pomniejszych elementów, z których każdy został zgeometryzowany, ujęty w formę prostopadłościanu, walca, stożka itp., później przedstawiony w odmiennym, padającym z różnej perspektywy oświetleniu, a na koniec przetworzone w ten sposób elementy zestawiano ze sobą na powrót w ramach jednej kompozycji.

We wczesnej fazie dzieła Picassa i Braque’a pozostawały pod wyraźną inspiracją twórczością Paula Cezanne’a, której elementy zaczęto zestawiać z motywami zaczerpniętymi ze sztuki staroiberyjskiej, rzeźbiarstwa przedromańskiego oraz z atrybutami ludowej kultury afrykańskiej. Głównym tematem dzieł kubistycznych są martwe natury komponowane z odrzuceniem perspektywy.

Historycy sztuki wyróżniają cztery fazy kształtowania się kierunku:

- prekubizm – naznaczony najbardziej wyraźnym wpływem Cezanne’a, wprowadzał jednopłaszczyznową perspektywę i odrzucenie tradycyjnego, płynnego konturu bryły na rzecz jego bryłowatego zniekształcenia;

- kubizm analityczny – wprowadzał pewnego rodzaju mozaikowość kompozycji przez wrażenie jej rozbicia na fragmenty, które twórca składał na powrót wedle własnego upodobania, nie zaś logicznych uwarunkowań; tworzone w tej estetyce dzieła wymagały od widza wysiłku intelektualnego, by domyślić się właściwego porządku elementów i ich funkcji, stąd też nazwa okresu; cechą odróżniającą tę fazę od innych jest użycie ascetycznej kolorystyki ograniczonej do odcieni czerni, szarości i brązu;

- kubizm hermetyczny – dążył do wyrażenia określonych treści dzieła bez konieczności ich literalnego umieszczenia na płótnie, np. poprzez rozmycie bryły i przedstawienie jej na kilku odmiennych płaszczyznach;

- kubizm syntetyczny – wprowadził do obrazowania technikę kolażu (obecną już w szczątkowej formie w kubizmie hermetycznym), polegającą na doklejaniu do kompozycji dzieła elementów pochodzących z życia codziennego (np. fragmentów gazet), które zmieniały przez to swoją rolę z utylitarnej na estetyczną.