Czesław Miłosz „Campo di Fiori” - interpretacja, opracowanie wiersza

Utwór „Campo di Fiori” napisany został wierszem białym, podzielony jest na osiem strof po osiem wersów każda. Wiersz nawiązuje do postaci Giordana Bruna, renesansowego myśliciela i filozofa skazanego na śmierć przez wzgląd na jego poglądy i straconego proprzez spalenie na stosie. Egzekucja Bruna odbyła się właśnie na rzymskim placu Campo di Fiori.

Miłosz kreuje w swym wierszu dwa oddzielne plany. Pierwszy z planów to rzeczywistość renesansowych Włoch, plan drugi obejmuje Warszawę z czasów II wojny światowej. Wspólnym mianownikiem obu planów jest tłum bawiący się w sąsiedztwie śmierci: kolorowy rzymski targ i bliskość gwarnych tawern obok stosu Giordana Bruna oraz warszawska karuzela, usytuowana tuż obok muru płonącego getta. Oba plany zakładają dwa wymiary tej samej rzeczywistości. Warszawiacy wesoło bawią się na karuzeli – podmiot liryczny obserwuje gwar i śmiech, rozwiane pędem spódnice dziewcząt, słyszy skoczną muzykę. Wszystko to oddzielone jest zaledwie ceglanym murem od realiów śmierci i zagłady getta. Wiatr niesie ponad murem dym spalonych domów, lecz ludzie bawiący się na karuzeli zdają się go nie widzieć. Muzyka i śmiech zagłuszają odgłosy karabinowych serii – jak gdyby nie działo się nic złego, jak gdyby w najbliższej okolicy nie ginęli ludzie.

Wizja ta porównana jest z wieczorem po egzekucji rzymskiego myśliciela – ostygły już stos mijany jest zupełnie obojętnie przez przechodniów, którzy nie zastanawiają się nad wydarzeniami minionych godzin. Miłosz zadaje pytanie o znaczenie takiego traktowania rzeczywistości. Czy ludzka obojętność świadczy o braku serca? Czy też może niepamięć to pewnego rodzaju błogosławieństwo, pozwalające na uczynienie kroku naprzód? Być może bez zdolności zapominania nie umielibyśmy poradzić sobie z życiem i realiami bólu i śmierci; może to właśnie ona pozwala nam wciąż mieć nadzieję na lepsze jutro.

Poeta zwraca również uwagę na samotność konających. Giordano Bruno jest samotny, ponieważ jest niezrozumiany. To niezrozumienie zaprowadziło go na stos. Za głoszenie swoich poglądów zapłacił najwyższą cenę, gdyż gawiedź nie umiała go zrozumieć. Nawet w ostatniej chwili nie było mu dane poczuć więzi wspólnoty z ludem – wciąż nikt nie chciał go słuchać. Miłosz zrównuje go z postaciami Żydów z warszawskiego getta, również niezrozumianymi, również niesprawiedliwie osądzonymi, również niemymi dla uszu świata. Tylko poeta rozumie konających, tylko jego głos może wzniecić bunt. Niestety, on także musi czekać na odpowiedni moment, nim otworzy usta.