Motywy faustyczne w literaturze - opracowanie zagadnienia

Współczesne realizacje motywów faustycznych opierają się na dramacie niemieckiego pisarza Johanna Wolfganga Goethego, pt.: „Faust”. Tytułowy bohater zaprzedaje duszę diabłu, w zamian za spełnienie swoich życzeń. Fausta ogarnia poczucie ograniczenia w poszukiwaniu sensu życia. Bariera ta wynika z natury ludzkiej człowieka. Uczony pragnie zgłębić metafizyczną tajemnicę bytu ludzkiego. Obietnica spełnienia marzeń staje się powodem zawarcia paktu człowieka z diabłem.

Tytułowy bohater dramatu Goethego wzorowany był na autentycznej postaci. Johann Georg Faust żył na przełomie XV i XVI wieku. Był uczonym i alchemikiem. Legendy głoszą, że Faust sprzedał swoją duszę diabłu. Budził on lęk i strach w mieszkańcach Erfurtu, skąd pochodził. Wsławił się wywołaniem ducha Heleny Trojańskiej. Po śmierci diabeł upomniał się o duszę uczonego i według legendy zabrał ją do piekieł. Jego historię opisał Christopher Marlow w dramacie pt.: „Tragiczne dzieje Doktora Fausta” (1588). To właśnie z tego dzieła Goethe zaczerpnął inspirację do stworzenia „Fausta”.

W ogólnym znaczeniu motyw faustyczny odnosi się do zawarcia paktu człowieka z siłami zła (szatanem, diabłem, demonem, złym duchem). Termin „faustyzm” określa postawę człowieka jako poszukującego, dążącego do poznania i odkrywania wszystkich praw rządzących światem. Motyw faustowski nawiązuje do dążenia ludzi do panowania nad swoim życiem i światem w każdym jego aspekcie - nad życiem i śmiercią, czasem, przemijaniem. Osiągnięcie takiej mocy w realizacjacj motywu faustowskiego odbywa się poprzez zawarcie paktu człowieka z diabłem. Z kolei pęd faustowski, to rodzaj motywu faustycznego, który oznacza ciągłą pogoń człowieka za tym, co jeszcze nieznane. To ciągły głód wiedzy, którego nikt nie jest w stanie zaspokoić.