Albert Camus „Człowiek zbuntowany” - opracowanie utworu

Albert Camus był czołowym przedstawicielem egzystencjalizmu w literaturze. Urodził się 7 listopada 1913 r. w Algierii, a zmarł (śmiercią tragiczną) 4 stycznia 1960 r. w Villeblevin (Francja). Autor „Dżumy” za swoje dokonania na płaszczyźnie literackiej został uhonorowany Nagrodą Nobla w 1957 r.

Egzystencjalizm Camusa to myśl niezwykle trudna i pesymistyczna. Życie jawi się jako wielki absurd, ponieważ człowiek nie czuje się w świecie swobodnie i naturalnie. Wiąże się to z tym, że miejsce, w którym żyjemy, pozbawione jest jakichkolwiek absolutnych wartości; nie ma w nim także Boga. Skoro nie ma Boga, to nadzieje na wieczne życie są złudne, a odgórny system zasad nie istnieje. Człowiek musi sam wszystko uporządkować, co wcale nie jest łatwe, gdyż ludzie posiadają rozum i świadomość, a to utrudnia im akceptację świata. Wszystko najlepiej można oddać w tym cytacie pochodzącym z eseju „Człowiek zbuntowany”: „Sprzeczność jest taka: człowiek nie zgadza się na świat, jaki jest, ale też nie chce go porzucić. Ludziom zależy na świecie i zależy im na życiu. Ci osobliwi wygnańcy we własnej ojczyźnie nie tylko nie pragną zapomnieć o świe­cie, ale przeciwnie, cierpią, że nie dość go posiadają.” Warto może dodać, że człowiek pragnie świata, ponieważ jego egzystencja jest możliwa tylko i wyłącznie w tym świecie.

Bunt to sprzeciw, otwarte wyrażenie swojej niezgody. Albert Camus w „Człowieku zbuntowanym” parafrazuje słowa Kartezjusza w ten sposób: „buntuję się, więc jestem”. Przeciwko czemu staje człowiek i jaki jest sens jego działania?

Każdy sprzeciw próbuje przekreślić stary porządek i dotrzeć do czegoś nowego, czegoś co znajduje się poza narzuconymi granicami. Przeciwieństwem buntu jest milczenie: „milczeć to znaczy pozwolić wierzyć, że nie osądzamy i nie pragniemy niczego, w pewnych zaś wypadkach to rzeczywiście niczego nie pragnąć.” Ten, który milczy, godzi się więc na okrutny porządek świata. Bunt zawiera w sobie dynamizm, chęć działania, chęć wyjścia poza krępujące ograniczenia. Dodatkowo obranie takiej postawy, pozwala odkryć człowiekowi wartości tkwiące w jego wnętrzu. Bardzo istotną sprawą jest także poniesienie najwyższej ofiary w imię buntu. Człowiek poświęcając swoje życie jakiejś idei (chociażby umierając dla niej), pokazuje, że jest ona więcej niż jednostkowa – nosi znamiona uniwersalizmu. Bunt może wypływać także z empatii. Dzieje się tak, gdy ktoś staje w obronie uciśnionego, nie wyrażając zgody na takie traktowanie.

Camus wiele miejsca poświęca buntowi metafizycznemu, czyli niezgodzie na kształt całego świata. Autor „Dżumy” pokazuje, że, paradoksalnie, bunt jest dążeniem do porządku. To chęć przezwyciężania sił zakłócających ludzkie życie – śmierci i zła. Człowiek nie chce żyć w „pozycji niewolnika”, pragnie poszukiwać czegoś absolutnego, jakiegoś stałego punktu odniesienia.

„Raczej umrzeć, stojąc, niż żyć na kolanach” – te słowa doskonale oddają naturę buntu opisanego przez Camusa. Można go rozumieć nie tylko jako przejaw dumy z człowieczeństwa, ale także widzieć w nim wielkie poświęcenie i ciągłe dążenie do autentycznych wartości. Właśnie to, heroiczne w świecie Camusa, działanie, pozwala przezwyciężyć śmierć i absurdalność ludzkiej egzystencji.