Tadeusz Różewicz „Zostawcie nas”, „Jak dobrze” - cechy poezji Różewicza na podstawie utworów

Powojenne wiersze Różewicza charakteryzują się specyficznymi środkami wyrazu. Obrazy wojny są ujmowane w sposób bardzo surowy, a poeta zdecydowanie odchodzi od klasycznej poezji. Tę nową poetykę określa się mianem „poezji okaleczonych ust” lub „poetyką ściśniętego gardła”. Do tego nurtu niewątpliwie należą wiersze „Zostawcie nas” oraz „Jak dobrze”.

Oba wiersze łączy podobna sytuacja liryczna: jest to wypowiedź człowieka, który przeżył wojnę. W jego świadomości tkwią potworne obrazy z przeszłości. W wierszu „Zostawcie nas” podmiot liryczny wypowiada się w imieniu całego pokolenia Kolumbów, zwracając się do tych, którzy nie przeżyli koszmaru wojny. Apeluje do późniejszych pokoleń, by zapomniały o tym, co się wydarzyło, ponieważ było to zbyt potworne, by można z tym normalnie żyć. Podmiot liryczny mówi: „Zapomnijcie o nas/ o naszym pokoleniu /żyjcie jak ludzie”. Ludzie, których młodość przypadła na lata wojny, są nią skażeni, nawet jeśli ją przeżyli, nie ma dla nich powrotu do normalnego życia. W kolejnych strofach autor przedstawia koszmar wojny, nie opisuje jednak konkretnych wydarzeń, ale wspomina, że wówczas zazdrościli nawet kamieniom i szczurom.

Wiersz „Jak dobrze” to wyraz zachwytu nad zwyczajnym światem, nieogarniętym wojną. Tu również podmiotem lirycznym jest ktoś, kto przeżył koszmar wojny. Pamięć tamtych wydarzeń sprawia, że leżenie w cieniu drzewa czy zbieranie jagód urasta do rangi cudu. Powrót do normalnego życia jest ogromnym szczęściem. Ci, którzy oglądali okrucieństwo wojny, utracili nadzieję, że jeszcze zaznają zwyczajnych, prostych przyjemności. Podmiot liryczny rodzi się na nowo i na nowo odkrywa cud istnienia. Warto zwrócić uwagę na podobieństwa formalne obu utworów, utrzymanych w podobnym stylu. Tematyka wojenna, nawet jeśli nie poruszana wprost, jak w wierszu „Jak dobrze” wiąże się u Różewicza ze szczególną oszczędnością środków artystycznych. Poeta uważał, że wojna była końcem pewnej epoki. To, co się wydarzyło, na zawsze zmieniło też oblicze sztuki. Poezja klasyczna nie nadawała się do wyrażania tak okropnych treści, dlatego należało stworzyć nową formę wyrazu.

„Poetyka ściśniętego gardła” charakteryzuje się prostotą języka. Poeta unika środków poetyckich, posługując się językiem niemal potocznym. W wierszu „Zostawcie nas” pisze: „żyjcie jak ludzie”. Brak tu metafor czy porównań, poeta unika nawet epitetów. W przytoczonych utworach pojawiają się powtórzenia („zostawcie nas”, „chciałbym/ chciałabym”, „jak dobrze”, „myślałem”) podkreślone dodatkowo przez tytuł. Poezja Różewicza mówi o strasznych, traumatycznych przeżyciach, ale unika nazywania emocji. Trzeba je odczytywać między wersami. Poeta uważa, że niektórych przeżyć nie da się opisać słowami, trzeba je pozostawić nienazwane. Brak interpunkcji również wiąże się z emocjami. Nie podkreślają ich żadne wykrzyknienia czy pytania retoryczne. Czytelnik sam musi do nich dotrzeć.

Oba wiersze są krótkie, ponieważ autorowi przyświeca idea kondensacji treści. Stara się zawrzeć maksimum treści przy użyciu bardzo niewielu słów. Stąd zdania eliptyczne, krótkie, bez przymiotników. Forma wiersza jest nieregularna, daleka od klasycznej doskonałości. Różewicz dzieli tekst na strofy różnej długości, nie dba też o jednakową ilość sylab w wersach. Jego wiersze są zbliżone do prozy. Oczywiście forma ta jest wynikiem treści. W wierszach dominuje tematyka wojenna, ten koszmar powraca wielokrotnie. Poeta nie pisze o wzniosłych uczuciach, ponieważ wojna okazała się kompromitacją człowieczeństwa. Nawet słowa o miłości, jakie pojawiają się w ostatniej strofie „Jak dobrze”, są tak samo surowe, jak wcześniejsze wersy.